توضیح دو ضبط از دیوان حافظ («جام اسکندر» و «دیو مسلمان نشود»)

در این دو بیت از دیوان حافظ: خیال آب خضر بست و جام اسکندر(کیخسرو)            به جرعه‌نوشی سلطان ابوالفوارس شد اسم اعظم بکند کار خود ای دل خوش باش                که به تلبیس و حیل دیو مسلمان(سلیمان) نشود ضبط‌های «جام کیخسرو یا اسکندر؟» و «دیو سلیمان نشود یا مسلمان؟» محلّ بحثِ محقّقان مختلف بوده است. در نمونۀ نخست، «جام اسکندر» مستند بر یک نسخه(خلخالی827ه.ق) است و همۀ دست‌نویس‌های معتبرِ دیگر «جام کیخسرو» دارند؛ ولی چون اسکندر نیز بنابر شواهد داستانی و شعری جامی ویژه با خصوصیّات شگفتِ کاسته نشدن آب آن و جهان‌بینی و رازگشایی داشته است، ضبطِ «جام اسکندر» بر اساسِ قاعدۀ «ضبط دشوارتر برتر است» در تصحیح علمی انتقادیِ دیوان حافظ اصیل‌تر از «جام کیخسرو» است. در مورد دوم هم با نادیده گرفتن نگاشتۀ «مسلمان نشود» در اکثر و اقدمِ نسخ دیوان حافظ که در بررسیِ ضبط‌هایی از این نوع، نباید  به‌تنهایی معیار ترجیح و انتخاب باشد طبقِ یک ضابطۀ دیگر در تصحیح انقادیِ متون یعنی «کدام صورت می‌تواند تغییریافتۀ وجه دیگر باشد؟» همین وجه، نویسشِ درست است و به احتمالِ نزدیک به یقین، بعضی کاتبان ضبط «مسلمان نشود» را برای رفعِ تکرار قافیه در غزل، رعایت تناسب بیت و هماهنگی با اجزا و عناصر تلمیحیِ آن به «سلیمان نشود» تبدیل کرده‌اند.

Explain the Two Recordings of the Hafez’s Divan:“Jame Iskandar” and “Div Mosalman Nashavad”

In these two bits of Hafez’s Divan:                                                                                    “Khiale abekhezerbast’o jam Iskandar/Keyxosro Be jor’enooshi’e sultan Abolfavares shod” and “Esmea’zambekonadkarekhodey del khosh bash ke be talbisohiyal div mosalman/Soleymannashavad” Between the scholars about the recordings of "JameKeyxosroor Iskandar?" and "DivSoleymannashavad or Mosalman?" there have been various discussions.In the first instance, the "JameIskandar" is documentary on a manuscript (Khalkhali 827 AH) and all the other manuscripts have the "JameKeyxosro". But because Iskandar (Alexander), according to the evidence of fiction and poetry, had a special cup with surprising features that did not diminish its water and worldviews and opening the secret, recording the "JameIskandar" is based on the rule of "the most difficult recording is superior," in the scientificcritical correctionof the Divan Hafiz is more original than the "JameKeyxosro".In the second case also with the neglecting the record of the "Mosalmannashavad”, in more and prior of Hafez’s Divan manuscripts in examining recordings of this kind, it should not be the sole criterion of choice and selection according to another clause in the corrigendum of the texts, that is, "which one can be modified by another?" that recording is true and probably almost certainly some scribes do not record "Mosalmannashavad" to eliminate the rhyme in sonnets, observe the fit of the bit and coordination with components and its allusionelements it has turned into “Soleymannashavad”.