نظریّات ادبی دکتر غلامحسین یوسفی درباره صورت و معنی شعر

دکتر غلامحسین یوسفی یکی از استادان مسلّم زبان و ادبیّات فارسی و در زمینه علوم و نظریّه‏های ادبی، صاحب‏نظر بود و نقد و نظرهای ارزشمندی در ارزیابی شعر فارسی، از خود به جا گذاشت. به اعتقاد او آثار ادبی و خصوصاً اشعار ماندگار فارسی، در عین حال که از ماهیّت ادبی و شروط هنری برخوردارند، رسالت‏های اجتماعی بر عهده دارند. او در نقد عملیِ تعدادی از اشعار ماندگار فارسی، نشان داده است که هر شعری که ماهیّت هنری دارد، باید معنی و صورتی داشته باشد. صورتِ بی‏معنی و معنیِ بی‏صورت نمی‏تواند موثّر و ماندگار باشد، در نتیجه از هدف اجتماعی خود باز می‏ماند. هرچند صورت و معنی جدا از هم قابل تحقّق نیستند، در هماهنگی برای آفرینش اثر ادبی، معنی به اندازه صورت اصالت دارد و در عین حال یکی از شروط ماندگاری هنر این است که صورت تناسب لازم و کافی را با معنی داشته باشد. در این نوشته دیدگاه‏های او را در مورد اهمّیّت و اصالت صورت و معنی، تناسب میان آن دو، آثار هماهنگی صورت و معنیِ متناسب و رسالت های آثار هنری بررسی کرده‏ایم. نتیجه این است که معنیِ بی‏صورت هنر محسوب نمی‏شود و صورت بی‏معنی ماندگار و موثّر نیست و اثر هنری که موثّر نباشد، نمی‏تواند نتیجه اجتماعی داشته باشد و عملاً از شروط شهرت و ماندگاری عاطل می‌شود.