بی بی منجّمه، بیجه منجّمه و نهانی هروی

بی‌بی منجّمه سمنانی، بانوی نامدار و ستاره شناس ایرانی در قرن ششم از اهالی نیشابور، دختر کمال‌  الدّین سمنانی رئیس فرقه شافعیّه نیشابور و منجّم‌باشی سلطان محمّد خوارزمشاه بود. او به دلیل مهارت در علم نجوم، در دربار سلطان جلال الدّین خوارزمشاه و علاءالدّین کیقباد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد. بیجه منجّمه، از زنان شاعر، منجّم و ادیب اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجرى است. وی به ماه کرمان شهرت داشت. معاصر با مولانا عبد الرّحمن جامی، امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقرا(875 912 ق) بود. بیجه با مولانا جامی مطایبات و مهاجات داشت. بعضی از مورّخان بی بی منجّمه سمنانی را بی بی منجّمه نیشابوری ثبت کرده‌اند، در حالی‌که نام وی در میان مشاهیر سمنان به چشم می‌خورد. بعضی از تذکره‌ها نیز به لحاظ شباهت اسمی  بیجه منجّمه را همان بی بی منجّمه خوانده‌اند؛ به این دلیل که بیجه را مخفّف و تصغیر شده بی بی می‌دانند؛ نیز بیجه منجّمه را نهانی هروی از زنان شاعر قرن یازدهم هجری به شمار آورده، تخلّص  بیجه(ماه) را به نهانی داده‌اند. در این مقاله تلاش برآن است تا پس از معرفی بیجه، پرده از ابهامات گوناگون در باره این شخصیّت تاریخی ادبی برداشته شود

Bibee Monajemeh or Bijeh Monajemeh and nahani heravi

Bibee Monajemeh was a famous woman and a Persian astronomer in the sixth century (AH). She lived in Neishaboor, Iran. Her father is Kamaloddin Semnani, head of the Shafeeyeh of Neishaboor and acted as the astronomer of Sultan Muhammad Kharazmshah. Because of her skill in astronomy; she had a high position in the King royal family. However, there is an issue over the name of Bibee Monajemeh confused with Bijeh Monajemeh. Bije Monajemeh was Maulana Aladdin Kermani’s daughter as one of the women in the ninth century. She was a scholar, poet and astrologer of the early ninth century (AH). Her pseudonym was Mah (moon) of Kerman. She was also living at the time of Jami, Amiralishir  Navaee and Sultan Hussein Baighara. In the present study an attempt has been made to clarify the life and the historical and literary character of Bijeh Monajemeh.