جلوه‌های گوناگون تکرار در رباعیّات مولانا

یکی از عوامل مهمّ ایجاد زیبایی و غنای موسیقایی شعر، تکرار است. آرایه‌های بدیع لفظی را با نوعی مسامحه می‌توان ذیل تکرار آورد. تکرار واژه را در شعر می‌توان از دیدگاه‌های مختلف ادبی بررسی کرد که در این مقاله رباعیّات مولوی از دیدگاه بدیعی و زیبایی‌شناسی مورد تحلیل قرار گرفته‌است. از میان شاعران فارسی‌زبان، جلال‌الدّین محمّد مولوی(604672) در رباعی‌های خود انواع تکرار را به شیوه‌ای بسیار زیبا، هنرمندانه و شاعرانه و با بسامد زیاد مورد استفاده قرار داده است. این تکرارها، علاوه بر ایجاد زیبایی، شور و شیدایی مولانا را از بارقه‌های معنوی به نمایش می‌گذارد و گاه رباعیّات او را تا حدّ یک قطعه موسیقی پرطنین و طربناک متناسب با عوالم معنوی نزدیک ساخته است. غالب این تکرارها در رباعیّات مولانا از طریق تکرار حرف، هجا، کلمه و عبارت عمدتاً در قالب آرایه‌های بدیع لفظی همچون انواع جناس، ردّالعجز علی‌الصّدر، اشتقاق، موازنه و ذوقافیتین تجلّی یافته است. در این جستار با آوردن نمونه‌هایی از انواع تکرار در این قالب شعری مولانا، بررسی‌ها و تحلیل‌های لازم به شیوه‌های آماری و با بهره‌گیری از جداول صورت گرفته است.

Various Effects of Repetition in the MowLana’s Robayat

Repetition is one of the most important elements of beauty and musical tune of poetry. In Mowlana’s Robayat, verbal "array" can be listed as one form of repetition. Mowlana has made use of various forms of repetition in his Robayat in a very artistic way. This has led to the beauty of his works. It also has shown a mystical taste in his Robayat. In the elevation of his work to a good piece of music, repetition has also played a significant role. In Mowlana’s Robayat, repetition has been made through repetition of letters, syllables, words and phrases, mostly in the forms of exquisite verbal "arrays" such as derivation, balance, patience, and pun. Based on statistical analysis, the authors of the paper have considered several forms of repetition in Robayat in this study.