جدول داده - ستانده مادی

در گذشته، تا چند دهه اخیر، فراوان سخن از نبرد انسان و طبیعت بود و پیدایش شهرها، احداث راه‌ها و  سدها، بهره‌برداری از زمین‌ها، دریاها، جنگل‌ها، مراتع و جزء این‌ها را «مهار طبیعت» و نشانه‌هایی از چیرگی انسان بر طبیعت می‌انگاشتند. امروزه، در نبرد میان انسان و طبیعت، طبیعت یا به‌‌قول متاخران محیط زیست سر تسلیم فرودآورده است. اما، هم‌زمان دریافته‌ایم که دست‌آورد این پیروزی بهتر که هیچ، شاید بدتر از شکست است. وادادن طبیعت، محیط زندگی ابنای بشر را به‌مخاطره انداخته است. از همین‌رو گروهی برآنند که از این پس برداشت منابع از طبیعت و بازگرداندن ضایعات، پسماندها و آلاینده‌ها را به طبیعت، نباید بیرون از حوزه مطالعات اقتصادی دانست. در تحلیل داده ستانده نیز با عنوان داده ستانده مادی پا از محدوده مضیق دادوستدهای نظام اقتصادی متعارف، یعنی دادوستدهای میان بنگاه‌ها و خانوارها و کالاها و خدماتی که تنها در بازار مبادله می‌شوند، فراتر گذاشته شده، افزون بر آن به دادوستدهای میان نظام اقتصادی و محیط طبیعی نیز پرداخته‌اند. در این مقاله پس از مقدمه‌ای در باره این برخورد، تجربه دو کشور آلمان و دانمارک را که در تهیه جدول‌های عرضه و مصرف و داده ستانده مادی از پیشگامان‌اند، شرح داده‌ایم. به جدول‌های مادی در نظام حسابداری محیط‌زیستی اقتصاد سازمان ملل هم اشاره‌ای شده است. بر این مبحث نتیجه‌ای که برای دست‌اندرکاران ایرانی حساب‌های داده ستانده مترتب است، اگر نه تهیه جدول‌های تمام عیار مادی، دست‌کم آماده‌کردن ترازهای مادی (منابع و مصارف مادی هریک از کالاها و خدمات) مقدم بر ترازهای پولی است. اگر چنین شود، گام بزرگی برای ارتقای کیفیت جدول‌های عرضه و مصرف و داده ستانده حتی پولی برداشته‌ایم. از این گذشته، ترازهای مادی آغاز مهمی برای تنظیم جدول‌های مادی هم هستند.