ارزیابی نظریات متفکرین معاصر در رابطه با علل توسعه‌نیافتگی ایران با تاکید بر حقوق مالکیت در چارچوب رهیافت‌های اقتصاد سیاسی

تا پیش از دهه 1990 نظریات اقتصاد سیاسی، امنیت حقوق مالکیت را مفروض پنداشته و به آن نپرداخته اند. اهمیت حقوق مالکیت به عنوان موتور محرکه رشد و توسعه اقتصادی، ابتدا توسط اقتصاددانان نهادگرا مورد توجه قرار گرفت و سپس بسط داده شد. در این مقاله که در چارچوب الگوی اقتصاد سیاسی نهادگرایی به روش کیفی توصیفی و با استفاده از داده های کتابخانه ای انجام شده، الگوهای نظری اقتصاد سیاسی مارکسیستی (فئودالیسم ایرانی و شیوه تولید آسیایی) و ایده مبتنی بر فردگرایی روش شناختی (آزادی خواهی نافرجام) که مورد استفاده محققین در تحلیل علل عدم توسعه نیافتگی ایران بوده با تاکید بر حقوق مالکیت مورد بررسی قرار گرفته است. نقطه ضعف این نظریات، عدم انطباق با سیر تحولات تاریخی ایران و عدم ارائه نظریه ای مستقل در رابطه با ناکارآمدی حقوق مالکیت در تاریخ ایران است. لذا استفاده از دستگاه نظری نهادگرایی که اصول آن بر شناخت تاریخ و نهادهای هر جامعه استوار است و توسعه نیافتگی حقوق مالکیت را بر مبنای توزیع قدرت و تحولات آن - و نه صرف تضاد طبقاتی- بررسی می کند، می تواند راهگشا باشد. برای ارائه تبیینی از اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی با استفاده از دستگاه نظری نهادگرایی لازم است در دو سطح نظریه پردازی شود: نظریه دولت و نظریه حقوق مالکیت. لذا پیشنهاد می شود با توجه به ویژگی های خاص ایران، بر موارد ذیل تمرکز شود: 1) تاثیر عوامل اقلیمی (کم آبی) بر شکل گیری زندگی کوچ نشینانه و دولت های قبیله ای و آثار آن بر نظامات اجتماعی و سیاسی ایران (نظریه دولت) 2) آثار شکل گیری این نظامات اجتماعی و سیاسی بر عدم توسعه یافتگی حقوق مالکیت (نظریه حقوق مالکیت).

evaluating contemporary thinkers’ perspectives on the causes of underdevelopment in iran: the case of property rights within political economy approaches

before the 1990s, political economy theories typically presumed the security of property rights. the significance of property rights as an underlying factor in economic growth and development was first recognized by new institutional economists and has since gained further attention. the current research examined marxist and methodological individualism approaches within political economy that have been used by several scholars to explain the main causes of underdevelopment in iran, with a particular focus on property rights. a common weakness of these approaches is their neglect of iran’s unique historical context and their failure to present an independent theory addressing the inefficiency of property rights in iran’s history. the present study suggested that the new institutional approach, which incorporates historical analysis and the study of societal institutions, could offer a more comprehensive understanding of the role of property rights in underdevelopment. rather than simply analyzing a series of historical events and geographical features, the proposed approach emphasizes several specific aspects of iran that must be considered. these include the country’s unique climatic conditions, particularly the scarcity of water, which has led to significant tensions. additionally, the impact of these climate conditions on political and economic systems (the theory of government) has shaped nomadic and tribal lifestyles and contributed to the formation of tribal governments. this, in turn, has influenced the underdevelopment of property rights (the theory of property rights) in iran.