عوامل موثر بر قیمت مسکن و همگرایی آن در استان های ایران (رهیافت اقتصادسنجی فضایی)

مسکن یکی از مهم ترین بخش‌های اقتصادی است که رشد و توسعه آن، اثرات مثبتی بر سطح کلان و خرد خانوارها دارد و افزایش قیمت آن در سال‌های اخیر باعث کاهش رفاه خانوارها شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از شواهد آماری در سطح استانی برای دوره زمانی 1399-1390 و به‌کارگیری رهیافت اقتصادسنجی فضایی، عوامل موثر بر افزایش قیمت مسکن را مورد بررسی قرار دهد. براساس آمارها، متوسط نسبت قیمت مسکن شهرها در سال 1400 نسبت به سال 1390 به اندازه 14.5 برابر رشد داشته است. برآورد رهیافت اقتصادسنجی فضایی نشان داد که شهرنشینی اثر مثبت بر قیمت مسکن دارد اما اثرات آن غیرقابل انتقال به سایر شهرها است. توسعه مالی اثر مثبت بر قیمت مسکن استان خاص داشت اما اثرات سرریز آن به صورت منفی گزارش شده است و بر نقش غالب سوداگران در تعیین قیمت مسکن دلالت دارد. رشد اقتصادی، اثر مثبت بر قیمت مسکن داشته و حاکی از غالب بودن رشد تقاضای خانوارها با افزایش درآمد سرانه نسبت به رشد عرضه مسکن با افزایش رشد اقتصادی بود. صنعتی شدن، اثر معنی‌داری بر قیمت مسکن نداشت اما اثرات سرریز آن به‌صورت مثبت گزارش شده که بر نقش غالب بخش خدمات در تعیین مزیت شهرها دلالت داشت. در نهایت با توجه به قدرت بالای سوداگران در تعیین قیمت مسکن، واگرایی قیمت مسکن تایید شد. بنابراین اجرای صحیح قانون مالیات بر خانه‌های خالی برای کاهش سهم تقاضای سوداگری و همچنین اجرای قانون جهش تولیدی مسکن و سهم 20 درصد اعتباری بانک‌ها به بخش مسکن با استفاده از سازوکارهای موثر، مهم ترین پیشنهادات برای بهبود وضعیت مسکن در اقتصاد ایران است.

factors influencing the housing price and its convergence in provinces of iran: a spatial econometric approach

housing is a critical economic sector, with its growth benefiting households. however, rising prices in recent years have diminished household welfare. using provincial-level data (2011–2021) and a spatial econometric approach, this study analyzed the factors driving housing price increases. the findings revealed that urbanization and economic growth positively influenced housing prices, while financial development had negative spillover effects, underscoring the role of traders in price determination. although industrialization had no direct effect, its spillover effects were found to be positive, highlighting the service sector’s influence. the study confirmed the housing price divergence and recommended enforcing tax laws on vacant properties and increasing financing in the housing sector to improve iran’s housing market.