اقتصاد سیاسی بودجه در مجلس: تحلیلی بر الگوی تغییرات لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی

هدف این مطالعه شناخت الگوی تغییرات کمی لوایح بودجه در مجلس است. تغییرات بودجه در مجلس در سطح ارقام کلان بودجه (مصارف بودجه عمومی) در دوره 1399 -1376 و در سطح تغییرات ردیف‌های هزینه‌ای تمام دستگاه‌های دولتی از سال 1399-1388 احصاء و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد  حدود 30 درصد از افزایش‌های عمومی بودجه در مجلس رخ داده است. مجلس در نقش تثبیت‌کننده هزینه‌های عمومی و نیز سیاست‌گذار مالی عمل کرده است. همچنین رویکرد مجلس در تغییرات ردیف‌های هزینه‌ای لایحه بودجه، افزایش اعتبار آن‌ها بدون کاهش هیچ‌کدام از ردیف‌های پایدار بوده است. به طور متوسط هر ساله 29 ردیف هزینه‌ای جدید در مجلس ایجاد شده است. همچنین به طور متوسط 25 درصد اعتبارات ردیف‌های موجود لایحه بودجه در مجلس هر ساله، تغییر یافته که نشان‌دهندة حجم بسیار بالای تغییر و ورود به اجزای بودجه دستگاه‌ها از سمت مجلس است. دوره‌های همسویی سیاسی بین دولت و مجلس تفاوت معنی‌داری بر تغییر بودجه در مجلس نگذاشته است. در سال‌های تغییر زمانی سیاسی (سال آخر دولت و سال اول مجلس) مجموع رشد مصارف بودجه عمومی لایحه به صورت معنی ‌داری بیشتر از سایر سال‌ها بوده است. سازمان‌های فرادولتی، قدرت چانه‌زنی و رانت‌جویی بیشتری نسبت به سازمان‌های زیرمجموعه دولت در مجلس دارند و بیشترین بهره‌مندی از افزایش بودجه در مجلس با سهم 76 درصدی را به خود اختصاص داده‌اند و مجلس از اختیارات خود بیشتر به نفع فرادولت اجرایی  استفاده می‌کند.

Political Economy of the Budget in the Parliament: An Analysis of the Pattern of Changes in the Budget Bill in Iranian Parliament

The purpose of this study is to identify the pattern of quantitative changes in budget bills in the Iranian parliament. Analyzing the Iranian parliament’s role in budgeting shows that 30 percent of the general budget increases have occurred in the parliament in the 24 past years. The parliament has played a stabilizing role and increasing public expenditures. Political alignment periods have not made a significant difference in budget changes in parliament. In the political change years (the last year of the government and the first year of the parliament), the total growth of the general budget expenditures of the bill has been significantly higher than the other years. Organizations outside the executive branch have more bargaining and rentseeking power. They have the largest budget increases in the parliament by a share of 76 percent. The study shows that the parliament in Iran has unlimited powers in amending the budget bills. This conclusion is without considering the qualitative changes in the notes of the single article of the budget؛ if these qualitative changes are also considered, the role of the parliament will increase in the budget changes.