بررسی عوامل موثر در به‏‌کارگیری تکنیک‏های حسابداری مدیریت استراتژیک با تاکید بر متغیرهای اقتضایی و کنترلی

هدف: حسابداران مدیریت از طریق ارائۀ اطلاعات مهم و استراتژیک، می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی نقش بسزایی داشته باشند. تکنیک‌های حسابداری مدیریت، از جمله ابزارهای مهم برای تحقق این هدف مهم است. طراحی و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت، به‌شدت از فرهنگ سازمانی، توانایی حسابداران مدیریت در برقراری تعامل سازنده با دیگران و استقرار یک سیستم اطلاعاتی کارآمد تاثیر می‌پذیرد. در این پژوهش اثرهای چهار متغیر اقتضایی (مهارت‌های نرم، سیستم‌های اطلاعاتی، فرهنگ مبتنی بر نوآوری و فرهنگ نتیجه‌گرا) و چهار متغیر کنترلی (اندازه موسسه، رقابت، ابهام‌های محیطی ادراک شده و تنوع محصول) بر به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، در قالب یک مدل جامع بررسی شده است.روش: این پژوهش به‌لحاظ هدف کاربردی و به‌لحاظ روش گردآوری داده‎ها، توصیفی پیمایشی است. داده‌های پژوهش حاضر از طریق پرسش‌نامۀ مبتنی بر مقیاس لیکرت پنج گزینه‌ای گردآوری شد. پرسش‌نامۀ پژوهش مشتمل بر دو بخش بود. در بخش اول، سوال‌های جمعیت‌شناختی و در بخش دوم، سوال‌های مربوط به سازه‌های پژوهش مطرح شده بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، حسابداران شاغل به کار در شرکت‌های تولیدی ایرانی در نظر گرفته شد. حجم نمونه 173 حسابدار بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری و به‌کمک نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس نسخۀ 26 و آموس نسخۀ 24 انجام شد.یافته‌ها: بنابر یافته‌های پژوهش، از بین متغیرهای اقتضایی مهارت‌های نرم، متغیرهای فرهنگ نتیجه‌گرا و سیستم‌های اطلاعاتی بر به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک اثرگذار بودند. همچنین فرهنگ‌های مبتنی بر نوآوری و نتیجه‌گرا، بر رابطۀ بین مهارت‌های نرم و به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک اثر تعدیلی نداشتند؛ اما در مقابل، اثر تعدیلی سیستم‌های اطلاعاتی بر این رابطه تایید شد. یافته‌ها نشان داد که مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت، بر رابطۀ بین فرهنگ مبتنی بر نوآوری و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، اثر میانجی دارد؛ به این معنا که فرهنگ مبتنی بر نوآوری، بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تاثیر مستقیم ندارد؛ اما از طریق مهارت‌های نرم حسابداران، روی مدیریت اثر غیرمستقیم می‌گذارد. به‌علاوه، تاثیر فرهنگ نتیجه‌گرا بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، مستقیم و مثبت بود. هرچند تاثیر فرهنگ نتیجه‌گرا بر مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت معنادار بود؛ تاثیر غیرمستقیم آن بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، از طریق تعامل حسابداران مدیریت معنادار نبود. همچنین طبق یافته‌های پژوهش، از میان متغیرهای کنترلی، فقط اندازۀ شرکت بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تاثیر مثبت و معناداری داشت. در مقابل، سه متغیر دیگر (ابهام‌های محیطی ادراک شده، تنوع محصول و رقابت) بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تاثیر معناداری نداشتند. در نهایت متغیرهای اقتضایی و کنترلی توانستند 65 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند.نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر تلاش کرد تا به سهم خود، در راستای توسعۀ ادبیات تئوری اقتضایی، در خصوص شناسایی عوامل موثر بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک و نحوۀ نقش‌آفرینی حسابداران مدیریت در این زمینه گام بردارد. همچنین این پژوهش از طریق مدنظر قرار دادن روابط پیچیده‌تر، توانست تصویر بهتری از نحوۀ اثرگذاری سه متغیر مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت، کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی و فرهنگ سازمانی، بر فرایند اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک ارائه دهد. به‌علاوه، حسابداران مدیریت، برای نقش‌آفرینی بهتر در طراحی و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، به برقراری تعامل با سایر ذی‌نفعان نیاز دارند. در مجموع، یافته‌های این پژوهش می‌تواند به سازمان‌ها در اجرای هرچه بهتر تکنیک‌های تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک کمک کند.

exploring the factors influencing the adoption of strategic management accounting techniques: a focus on contingency and control variables

objectivemanagement accountants play a crucial role in shaping the strategic direction of organizations by utilizing management accounting techniques, which are essential tools for achieving strategic objectives. the design and implementation of management accounting techniques are strongly influenced by organizational culture, i.e., the ability of management accountants to build strong relationships with others, and the development of efficient information systems. this study investigates the impact of four contingent variables (soft skills, information systems, innovation culture, and outcome culture) alongside four control variables (firm size, competition, perceived environmental uncertainty, and product diversity). the study is grounded in a comprehensive model that outlines how these factors influence the implementation of strategic management accounting techniques.methodsthis research is classified as applied in nature, and the data collection method employed is a descriptive-survey. the data was collected through a 5-point likert scale questionnaire. the questionnaire included two parts; the first part included demographic questions, and the second part included questions related to research constructs. the study’s population consisted of accountants employed in manufacturing companies. the sample size comprised 173 accountants. to analyze the data, structural equation modeling (sem) was employed using spss version 26 and smart pls software version 3.resultsaccording to the research findings, soft skills, outcome culture, and information systems (among the contingent variables) affect the implementation of strategic management accounting techniques. furthermore, innovation culture and outcome culture do not moderate the relationship between soft skills and the implementation of strategic management accounting techniques, whereas information systems do. the findings showed that the soft skills of management accountants mediated the relationship between innovation culture and the implementation of strategic management accounting techniques. this means that innovation culture does not have a direct impact on the implementation of strategic management accounting techniques; however, it has an indirect effect through the soft skills of management accountants. in addition, outcome culture had only a positive direct influence on the implementation of strategic management accounting techniques. although outcome culture had a significant effect on the soft skills of management accountants, its indirect impact on the implementation of strategic management accounting techniques was not significant through the interaction of soft skills with management accountants. furthermore, the findings showed that firm size was the only control variable that had a significant positive effect on the implementation of strategic management accounting techniques. conversely, the other three variables (i.e., competition, perceived environmental uncertainty, and product diversity) had no significant effect on the implementation of strategic management accounting techniques. finally, contingent and control variables were able to explain 65% of the changes in the dependent variable.conclusionthe present study aimed to contribute to the literature on contingency theory by identifying factors that affect the implementation of strategic management accounting techniques and examining the role of management accountants in this process. furthermore, this research offered insights into how three variables management accountants’ soft skills, the quality of information systems, and organizational culture impact the implementation of strategic management accounting techniques by considering more complex relationships. additionally, management accountants need to interact with other stakeholders to enhance their role in the design and implementation of these techniques. finally, the findings of this research can contribute to the effective implementation of strategic management accounting techniques.