مدلی برای سنجش توانمندی مدیران با تاکید بر سازه‌های حسابداری

هدف: از آنجایی که مدیران مرکز ثقل نظریه‌های ریشه‌داری همچون نظریۀ نمایندگی، مباشرت و قراردادها محسوب می‌شوند، مفهوم اثرگذاری و اندازه‌گیری توانمندی مدیران، همواره در کانون توجه ویژه پژوهشگران قرار گرفته است. دیدگاه غالب طی سال‌های اخیر، تاکید دارد که توانمندی مدیران، خود را در عملکرد شرکت نمایان می‌سازد؛ بنابراین اندازه‌گیری توانمندی مدیران، به تفکیک عملکرد مدیر از عملکرد شرکت بستگی دارد و هر اندازه که سهم مدیر از عملکرد شرکت بیشتر باشد، توانمندتر شناخته می‌شود. پژوهش حاضر درصدد طراحی و اجرای مدلی برای اندازه‌گیری این مفهوم، بر اساس سازه‌های حسابداری با توجه به شرایط ویژۀ کشور برآمده است.روش: به‌منظور طراحی مدل سنجش توانمندی مدیران، از روش‌های بررسی نظام‌مند ادبیات پژوهش، تحلیل تفسیری مصاحبه با خبرگان و روش توصیفی استفاده شده است. در روش پژوهش مرور نظام‌مند، از مطالعات و مقالات داخلی و خارجی و منابع و پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر، براساس واژگان کلیدی مرتبط استفاده شده است. برای اجرای روش پژوهش تحلیل تفسیری، مصاحبه با خبرگان، مشتمل بر گروه‌های مدیران اجرایی، مدیران مالی، حسابرسان مستقل و داخلی و دانشگاهیان، به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انجام شده است. به‌منظور اجرا و اعتبارسنجی مدل، از اطلاعات شرکت‌های حاضر در بازارهای بورس و فرابورس ایران، به‌عنوان جامعه آماری استفاده شده است که با در نظر گرفتن محدودیت‌ها، تعداد 158 شرکت، در قالب 12 صنعت، طی بازۀ زمانی 1391 تا 1400 انتخاب شده است. به‌منظور ارزیابی اعتبار پژوهش، بررسی چندجانبه لحاظ شده و از ابعاد روش، داده‌ها و پژوهشگر، رویکردهای متفاوت اجرا شده است.یافته‌ها: براساس یافته‌های پژوهش، شاخص‌های عملکرد (متغیر وابسته) در سه حوزۀ عملیاتی، تامین مالی و تقسیم سود است. این شاخص‌ها، جنبه‌های متفاوت عملکرد یک شرکت را متناسب با فرایند تصمیم‌گیری مدیران و واقعیت‌های موجود در شرکت‌ها ارائه می‌دهند. متغیرهای اندازه شرکت، سن شرکت، درصد سهام‌داران نهادی فعال، فروش صادراتی و معاملات با اشخاص وابسته، به‌عنوان متغیرهای اثرگذار بر عملکرد در سطح هر شرکت (ویژگی‌های ذاتی هر شرکت متغیر مستقل) تعیین شد. در نظر گرفتن شرایط محیطی و شاخص‌های عملکرد، در تعیین این متغیرها حائز اهمیت است. با اجرای مدل رگرسیون توبیت، باقی‌مانده مدل به‌عنوان توانمندی مدیران شناخته می‌شود و به‌نوعی سهم مدیر از عملکرد شرکت اندازه‌گیری شده است. به‌منظور اعتبارسنجی، مدل طراحی شده با مدل دمرجیان و همکاران (2012) که بر اساس پیشینه پژوهش پُرکاربردترین مدل است، از لحاظ آماره لگاریتم درست‌نمایی و معیارهای اطلاعاتی، از جمله معیار آکائیک، شوآرز و حنان کوئین، در سطح کلیه مشاهدات و هر صنعت مقایسه و مشخص شد که مدل طراحی شده از برازش مناسب‌تری برخوردار است.نتیجه‌گیری: به‌طور کلی با توجه به ترکیب شاخص‌های عملکرد سه‌گانۀ عملیاتی، تامین مالی و تقسیم سود و لحاظ‌کردن تاثیر ساختار سهام‌داری و معاملات با اشخاص وابسته در مدل، سنجش توانمندی مدیران، به‌گونه‌ای مناسب‌تر اندازه‌گیری شده است و نتایج آن می‌تواند مبنایی برای انتخاب مدیران و تعیین روش‌های پرداخت به آن‌ها باشد.

a model for managerial ability measurement with emphasis on accounting constructs

objectivegiven that managers play a crucial role in grounded and old theories such as agency theory, stewardship theory, and contracts theory, the concept of managerial ability and its measurement has attracted the researchers’ attention. recent dominant perspective emphasizes that manager’s ability is reflected in the firm’s performance. therefore, measuring managerial ability depends on the separation of the manager’s performance from the firm’s performance, and the more the manager’s contribution to the company’s performance, the higher ability he/she has. the current study seeks to develop a model to measure managerial ability, taking into account the unique circumstances of the country in which the companies operate.methodsto develop a model for measuring managerial ability, a comprehensive approach is applied including systematic literature review, interpretive analysis of interviews with experts, and a descriptive method. in systematic literature review domestic and foreign studies and reliable information sources and databases is applied based on specific related keywords. additionally, interviews with experts such as executive managers, financial managers, internal and external auditors, and academics were analyzed using interpretive analysis based on chain sampling. to run and validate the designed model, data from 158 firms listed on the tehran stock exchange (tse) across 12 industries from 2012 to 2021 is used. triangulation was employed to evaluate the research validity, considering multiple dimensions including methodology, data, and the researchers. this rigorous approach ensures the reliability and robustness of the model developed for measuring managerial ability.  resultsaccording to the research findings, we focus on three areas of performance indicators (pi), namely operational, financing, and dividend performance indicators. the performance indicators, as dependent variable, represent different aspects of firm performance based on managers decision-making process and the status of firms in real world. variables such as firm size, firm age, the percentage of active institutional shareholders, export sales, and transactions with related parties represent the inherent characteristics of each company as independent variables. considering environmental conditions and performance indicators are very important in determining related variables. by running tobit regression, the residual value is considered as managerial ability measurement or managers’ contribution in firm performance. furthermore, the comparison of the designed model and the model developed by demerjian et al. (2012), as the most widely used model in prior literature, in terms of log-likelihood and information criteria including akaike information criterion (aic), schwarz criterion (sc), and hannan-quinn criterion (hq) at the overall and industry-specific levels shows that our model has higher goodness-of-fit.conclusiongenerally, by combining operational, financing, and profit distribution indicators, as well as taking into account shareholder structure and intra-group transactions, this model provides a more proper measurement of managerial effectiveness and it can be a basis for selecting managers and determining appropriate remuneration methods.