مبانی و زمینه‌های ارزیابی اخلاقی حسابداران از تقلب: دیدگاه دین، فلسفه و محیط

هدف: شرکت‌ها ساختارهای سازمانی متفاوتی دارند و افراد بدون داشتن ریشه‌های اخلاقی قوی در چنین محیط‌هایی، ممکن است به‌سمت رفتارهای غیر‌اخلاقی منجر به تقلب کشیده شوند. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر عوامل محیطی، فلسفی و دین‌مداری بر ارزیابی اخلاقی حسابداران از تقلب در حرفه حسابداری است.روش: در این پژوهش، برای دین‌مداری، سه بُعد زندگی شخصی، اجتماعی و اخلاق‌مداری و برای شرایط محیطی، دو جنبه عوامل درونی و بیرونی و همچنین برای فلسفه، دیدگاه‌های سودمندگرایی و ماکیاولیسمی مدنظر قرار گرفت و تاثیر آنها بر ارزیابی اخلاقی تقلب، در چهار بُعد بررسی شد.داده‌های لازم برای آزمون فرضیه‌ها با استفاده از توزیع 300 پرسش‌نامه در بهار 1399 که حسابداران و شاغلان حرفه حسابداری آن را تکمیل کردند، گرد‌آوری شد. تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار لیزرل و مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام گرفت.یافته‌ها: نتایج، از تاثیر معکوس دین‌مداری اخلاقی حسابداران بر ارزیابی اخلاقی از تقلب حکایت می‌کند، در حالی‌که دین‌مداری، در زندگی شخصی و اجتماعی تاثیر معناداری را نشان نمی‌دهد. علاوه ‌بر ‌آن، دیدگاه‌های ماکیاولیسمی و سودمندگرایی نیز، تاثیر مثبت و معناداری را بر ارزیابی اخلاقی از تقلب در حسابداری نشان می‌دهد؛ اما زمینه‌های ارزیابی اخلاقی درونی و بیرونی حسابداران، تاثیر معناداری بر آن ندارد.نتیجه‌گیری: شواهد از تایید مبانی دین‌مداری اخلاقی و فلسفی، بر ارزیابی اخلاقی از تقلب در حسابداری حکایت می‌کند، در حالی‌که زمینه‌های درونی و بیرونی در این رابطه تاثیری ندارند. بنابراین، عوامل اثرگذار بر فردیت حسابداران، مانند دین‌مداری اخلاقی و فلسفه اخلاقی، برای کاهش تقلب و جلوگیری از آن، بسیار با‌اهمیت است و این موضوع باید در ‌نظر گرفته شود.

Bases and Grounds of Accountant’s Ethical Evaluation of Fraud: Religion, Philosophy and Environment Viewpoints

Objective: Companies have various organizational structures and individuals without very strong ethical orientation may succumb to the unethical practices which causes fraud in such workplaces. The aim of this study is to investigate the environmental, philosophical, and religious factors of accountant’s ethical evaluation of fraudin accounting profession.Methods: In this study, religiosity in three dimensions of personal, social life, and morality has been investigated. Additionally, environmental conditions in two aspects of intrinsic and extrinsic factors and philosophical views of machiavellianism and utilitarianism have been chosenand their effects on ethical evaluation of fraud in four dimensions have been examined.The research data to test hypotheses is collected from 300 questionnaires filled by accountants in spring of 2020and analyzed by structural equation modeling using LISREL software.Results: The findings show inverse effect of religiosity in morality on fraudin companies, while religiosity in social andpersonal life have no significant effect. Besides that, machiavellianism and utilitarianism views have positive and significant effects on ethical evaluation of fraud in accounting, moreover, intrinsicand extrinsic grounds of accountants ’ethical evaluation have no significant effect.Conclusion: The evidence confirms that religiosity in morality and philosophical bases have positive effects on ethical evaluation of fraud while intrinsicand extrinsic grounds have no significant effect, so it can be concluded that to reduce and prevent fraud, factors affecting the individuality of accountants such asreligiosity in morality and philosophy are very important and should be considered.