بررسی سازه‌های اقتضایی موثر بر اجرای سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عملگرا: شکاف بین تئوری و عمل

هدف: هدف این پژوهش آن است که بر اساس نظریه‌های اقتضا و نوآوری بررسی کند که چه سازه‌هایی باید در اجرای موفق سیستم‌های هزینه‌یابی انتخاب شوند و چرا بین تئوری و عمل این سیستم‌ها فاصله وجود دارد؟ در این راستا تاثیر عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی، هزینه‌ای و سایر عوامل مربوط به سیستم pfabc به‌عنوان سومین و جدیدترین سیستم abc بررسی شدند. روش: این پژوهش در زمره پژوهش‌های کمّی و پیمایشی قرار می‌گیرد. جامعه آماری بررسی‌شده، کلیه شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران بود. پس از توزیع 450 پرسش‌نامه به مدیران شرکت‌ها در سال 1397، در نهایت 262 پرسش‌نامه قابل استفاده و تکمیل برای تجزیه و تحلیل جمع‌آوری شد. برای آزمون فرضیه‌ها، از معادلات ساختاری و نرم‌افزارهای spss و smartpls استفاده شد. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که کلیه سازه‌های مرتبط با عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی و هزینه‌ای، بر اجرای سیستم هزینه‌یابی pfabc تاثیر معنادار و مثبتی دارند و این یافته‌ها، شواهد تجربی برای تایید نظریه‌های اقتضا و نوآوری، محسوب می‌شوند. عوامل محیطی با ضریب 0.997 دارای بیشترین تاثیر است و پس از آن، عوامل هزینه‌ای (0.996)، عوامل تکنولوژی (0.993) و عوامل سازمانی (0.981) قرار دارند. بین سازه‌های مرتبط با سایر عوامل (تمایل به صرفه‌جویی، یکپارچگی سیستم و زمان پیاده‌سازی سیستم) و اجرای سیستم هزینه‌یابی pfabc رابطه مهم و معناداری وجود ندارد. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش، عوامل مهم و ایجادکننده شکاف بین تئوری و عملکرد سیستم هزینه‌یابی pfabc را نمایان کرده است و نشان می‌دهد که abc، tdabc و pfabc به‌ترتیب در 6.1 درصد، 0.04 درصد و صفر درصد شرکت‌های بورسی پیاده شده‌‎اند. از این رو، بین تئوری و عملکرد این سیستم‌ها شکاف زیادی وجود دارد.

Investigation the Effective Contingent Constructs of Implementation of the PFABC Costing System: The Gap between Theory and Practice

Objective: Costing systems are among the foundations that have gained prominence in the new world of cost management. The purpose of this study is, by innovation and contingent theories, to investigate 1. What constructs should be selected for successful implementation of costing systems? 2. Why there is a gap between theory and practice in these systems? In this regard, the influence oforganizational, technological, environmental, costs and other factors relating to the PFABC system, as the most contemporary ABC system, were investigated. Methods: This research adopts the quantitative approach and survey method. First, by library research approach and utilizing the literature of innovation and expectancy theories, a conceptual model was developed. Second, by adopting content analysis, the major imputing constructs of the framework were identified and tested. A five scale Likert type of questionnaire was employed to collect necessary data. The validity and reliability of the questionnaire was tested by the face validity and Crohnbach’s alpha, respectively. The statistical population consists of all the Tehran Stock Exchange (TSE) companies. In 2018, 450 questionnaires were sent to (TSE) corporate executives and 262 usable responses were collected. Structural Modeling equations, SPSS and SMARTPLS softwares were used to analyze the results. Results: By introducing a comprehensive framework, the results showed that all constructs relating to organizational (management’s support, employee’s support, education, type of the industry, organization’s size, and tendency of management towards risk), technology, (product variety, product complexity, and volume of the overhead) environment (type of the organization’s strategy, competition, role of the government, and culture) cost factors (implementation costs and maintenance costs of the system), and other construct (cost saving, integration of the system, and timing of the system implementation) had a positive and significant effect on the implementation of the PFABC costing system. The environmental factors with the coefficient of (0.997) had the greatest impact, followed by cost factors (0.996), technology factors (0.993) and organizational factors (0.981) respectively. However, there was no meaningful relationship between the constructs related of other factors (desire to save, system integration and time of system implementation) and implementation of the PFABC costing system. Conclusion: The most important constructs that influence the successful implementation of a costing system are relating to organizational, technological, environmental and cost factors. These are also the major factors responsible for the existence of a gap between theory and practice. The application of ABC, TDABC, and PFABC among TSE firms, was 6.1%, 0.04% and 0% accordingly, hence, there is a huge gap between theory and practice.