بداهت تصورات حسی نزد دانشمندان مسلمان

واژه بداهت در عرف و در دانش منطق به صورت مشترک لفظی به دو معنای متفاوت به کار می رود ؛ در عرف به معنای نسبی روشن و مانوس استعمال می شود ولی در اصطلاح منطق مفهومی نفسی دارد و به معنای ادراک غیر مسبوق به ادراکات پیشین و غیر ماخوذ از آنها به کار می رود . در بحث از بداهت تصورات حسی ، مفهوم دوم به کار می رود . بداهت تصورات حسی توسط فخر رازی به صورت مساله منطقی تدوین شد و نزد دانشمندان متاخر مورد بحث قرار گرفت . وی با ارائه دو قاعده کاربردی در تمایز مفاهیم نظری و بدیهی ، مساله بداهت تصورات حسی و وجدانی را مطرح کرد . او را در این نوآوری دلایلی است و عواملی . مسبوقیت تصدیق اولی بر تصورات اولی عمده ترین دلیل اوست و مهمترین انگیزه اش انکار تصورات نظری و بدیهی انگاری همه تصورات حاصل برای انسان است . اگر چه منطق دانان مسلمان با بدیهی انگاشتن تصورات هم رای وی نیستند ؛ بسیاری از آنان از جمله خواجه طوسی و میر سید شریف جرجانی در بدیهی انگاری تصورات حسی با وی همداستان شده اند . از سوی دیگر کسانی که ملاک بداهت تصورات را بساطت مفهومی می دانند ، تصورات حسی را بدیهی نمی پندارند . نظریه بداهت تصوارت حسی علاوه بر رخنه های عمده ، اساسا بر در آمیختن دو مفهوم عرفی و اصطلاحی بداهت مبتنی است .