الگوی علم شناسی اصولیان

اصولیان و فقها در نشان دادن اینکه دو علم اصول و فقه دانشهای مستقل و دارای هویت معرفتی معینی هستند، باید آنها را با الگوی خاصی از علم شناسی انطباق دهند. مهمترین مساله در علم شناسی، ملاک وحدت بخش و تمایزدهنده مسائل علم است. تنها الگوی علم شناسی فقها و اصولیان، علم شناسی منطقی موضوع محور ارسطوئیان است. این نشان دادن موضوع علم اصول و بیان اینکه مسائل اصول، عرضی ذاتی آن موضوع است، نزاعهای فراوان و مباحث چالش برانگیزی را به میان می آورد. موضع اصولیان در قریب به ده قرن، نشان دادن انطباق پذیری اصول با الگوی علم شناسی ارسطوئیان و رفع تکلف آمیز معضلات ناشی از آن بود. خراسانی الگوی ارسطویی علم شناسی را مورد نقد قرار داد و به جای آن الگوی علم شناسی غایت محور را به میان آورد. کسانی چون خویی و طباطبایی با نظریه تفصیلی، علوم حقیقی را از علوم اعتباری متمایز می کنند و تنها در علوم حقیقی به علم شناسی ارسطویی پای بند می شوند و در علوم اعتباری مبنای خراسانی را می پذیرند، امام خمینی رشد تاریخی علوم را مهمترین دلیل بر عدم انطباق همه علوم - اعم از حقیقی و اعتباری - بر الگوی ارسطویی می داند. این بصیرت تاریخی، الگوی جدید علم شناسی را به میان می آورد.