نخستین گزارش از Strobilomyces strobilaceus از ایران

طی مطالعه قارچ‌های اکتومیکوریز بولت در ایران، نمونه‌ای متعلق به جنس strobilomyces جمع‌آوری و براساس منابع تخصصی از جمله knudsen & vesterholt (2008)، تحت عنوان strobilomyces strobilaceus (scop.) berk. شناسایی گردید. مشخصات مورفولوژیکی قارچ به شرح زیر است:کلاهک گوشتی، درشت، زمخت و خشک، در ابتدا نیم‌کروی تا محدب و در نهایت کاملا صاف دیده می‌شود. قطر کلاهک 15-5 سانتی‌متر، به رنگ قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای خاکستری تا خاکستری بوده و سطح آن با پوششی از کرک‌ها، فلس‌ها و زواید درشت پوشیده شده است. رنگ زواید و فلس‌ها معمولا تیره‌تر از سطح کلاهک می‌باشد. حاشیه کلاهک نیز به وسیله پوششی از فلس‌های درشت که از لبه کلاهک آویزان شده‌اند پوشیده شده است. وجود پوشش وسیعی از فلس‌های درشت و تیره‌رنگ نمای خاصی به این قارچ داده که به راحتی از سایر قارچ‌های بولت قابل تمایز است. این فلس‌ها در واقع بقایای پرده (velar remnant) می‌باشند (شکل 1). لوله‌های زایا به شکل استوانه‌هایی با سطح مقطع زاویه‌دار بوده و منافذ درشت می‌باشد. سطح منافذ در ابتدا سفیدرنگ، سپس خاکستری، خاکستری قهوه‌ای تا سیاه بوده و در اثر تماس یا برش به رنگ قهوه‌ای قرمز تغییر رنگ می‌دهد. ‌پایه گوشتی و سفت، به طول 10-5 سانتی‌متر و به قطر 2-1 سانتی‌متر، استوانه‌ای، در مواردی با خمیدگی و بدون تورم در انتها می‌باشد. پایه معمولا همرنگ کلاهک بوده و سطح آن به وسیله پوششی از زواید کرکی یا مویی پوشیده شده است. منافذ رشد محدودی روی پایه داشته (adnate) و یا در مواردی با رشد بیشتر روی پایه یا دکورنت (decurrent) می‌باشند. بافت گوشتی کلاهک و پایه قارچ نیز در ابتدا سفید رنگ بوده سپس به زرد نارنجی تا صورتی تیره متمایل می‌گردد. در اثر برش یا خراش رنگ گوشت تیره‌تر می‌گردد. بازیدیوم‌ها بیضوی تا گرزی شکل و کشیده و با چهار استریگما می‌باشند. کیلوسیستیدیوم‌ها (cheilocystidia) و پلیوروسیستیدیوم‌ها (pleurocystidia) دوکی شکل هستند. بازیدیوسپورها تقریبا ‌کروی ‌می‌باشند. سطح بازیدیوسپورها به طور مشخص مشبک (reticulate) بوده و اندازه آن‌ها 10-8 × 15-10 میکرومتر ‌می‌باشد. رنگ بازیدیوسپورها در زیر میکروسکوپ و درون آب مقطر، قهوه‌ای روشن و رنگ نقش اسپوری قارچ قهوه‌ای تیره می‌باشد. ریسه‌های ترامای هیمنوفور دارای قوس اتصال در محل دیواره عرضی می‌باشد.نمونه بررسی شده: استان گیلان، سیاهکل به دیلمان، روی خاک (درون حفره‌ای عمیق در طوقه یک درخت راش)، 770 متر، 24/7/1387، آصف و ترابی (iran 13629 f).این نخستین گزارش از گونه‌ای از جنس strobilomyces در ایران می‌باشد. این قارچ، به دلیل مشخصات ویژه مورفولوژیکی، از جمله رنگ و شکل کلی بازیدیوکارپ و وجود فلس‌های بسیار درشت و آویزان به عنوان یک قارچ منحصر به فرد در میان قارچ‌های بولت مطرح است. همچنین، علیرغم گستره جغرافیایی وسیع در سطح دنیا، در اغلب موارد به عنوان یک قارچ کمیاب معرفی شده و در لیست گونه‌های در معرض خطر (red list) قرار گرفته است (ing 1993). مشاهده این گونه برای نخستین بار در ایران با توجه به انقراض یا در معرض انقراض بودن آن در اغلب مناطق رشد قارچ بویژه در اروپا، از اهمیت خاصی برخوردار است. براساس ویژگی‌های منحصر به فرد مورفولوژیکی، اعضای این جنس تا مدت‌ها در تیره مستقلی تحت عنوان strobilomycetaceae قرار می‌گرفتند، اما برپایه تحقیقات اخیر، این جنس در تیره boletaceae قرار داده شده است (binder & hibbet 2006).