جایگاه توان‌بخشی در ایران: موانع و تسهیل‌کننده‌ها

اهداف توان‌بخشی یکی از خدمات اساسی برای سالمندان و نیز افراد دارای ناتوانی در تمام طول دوران زندگی است و امکان برابری فرصت‌ها و مشارکت این افراد را در جامعه فراهم می‌کند. درواقع یکی از اصلی‌ترین ارکان حوزه سلامت است، اما در کشور توجه بیشتر به مفهوم درمان بوده و بُعد توان‌بخشی مورد غفلت واقع شده و جایگاه مشخصی در نظام سلامت ایران ندارد. هدف از مطالعه حاضر تبیین موانع و تسهیل‌کننده‌های جایگاه توان‌بخشی در ایران است. مواد و روش ها پژوهش حاضر، مطالعه کیفی از نوع تحلیل محتوا بود که با مشارکت 13 نفر از متخصصان در رشته‌های مختلف توان‌بخشی انجام شد. افراد براساس نمونه‌گیری هدفمند و تا رسیدن داده‌ها به اشباع انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه عمیق فردی نیمه‌ساختاریافته از اسفند 1399 تا اسفند 1400 در محل کار شرکت‌کنندگان جمع‌آوری شدند. کلیه مصاحبه‌ها ضبط، بازنویسی و مرور شدند. سپس به روش تحلیل محتوای قراردادی و با استفاده از مقایسه مداوم مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفتند. یافته ها یافته‌ها درطی فرایند تجزیه‌و‌تحلیل در 2 طبقه اصلی موانع و تسهیل‌کننده‌ها قرار گرفتند. موانع جایگاه توان‌بخشی شامل 4 زیرطبقه تعدد متولیان توان‌بخشی، عدم آگاهی مسئولین، عدم توجه به نقش شهرداری در توان‌بخشی و نقص در مدیریت توان‌بخشی بود و تسهیل‌کننده‌های جایگاه توان‌بخشی شامل 4 زیرطبقه فرهنگ‌سازی درخصوص توان‌بخشی و ناتوانی، ارتقای بینش مسئولین، نقش متخصصان رشته‌های توان‌بخشی و بهره مندی از تجارب دنیا بود. نتیجه گیری ارتقای جایگاه توان‌بخشی در کشور نیازمند شناخت و تبیین موانع و تسهیل‌کننده‌های آن است. شناسایی آن‌ها می‌تواند به مسئولین و سیاست‌گذاران در ارتقای جایگاه توان‌بخشی و ارائه بهتر خدمات به افراد دارای ناتوانی در طول دوران زندگی کمک کند.

the status of rehabilitation in iran: barriers and facilitators

objectives rehabilitation is one of the basic services for the elderly and people with disabilities and provides the possibility of equal opportunities and participation in the society. in fact, it is one of the main pillars of the health; however, less attention has been paid to this issue in iran, and it does not have a specific place in the health system. the present study aims to find barriers and facilitators regarding rehabilitation programs for the elderly and people with disabilities in iran. methods & materials this is a qualitative study using content analysis method. participants were 13 experts in different fields of rehabilitation who were selected using a purposive sampling method which continued until the data saturation. the data were collected using a semi-structured in-depth interview from february 2021 to february 2022. the interviews were transcribed verbatim, and then were analyzed by using conventional content analysis method and using constant comparative analysis. results two main categories of barriers and facilitators, each with 4 sub-categories were identified. the barriers were: high number of rehabilitation trustees, lack of awareness of officials and people, lack of attention to the role of the municipality in rehabilitation, and poor rehabilitation management. facilitators were: building culture in the field of rehabilitation and disability, improving the insight of officials, the role of rehabilitation specialists, benefiting from the experiences of other countries conclusion the identified barriers and facilitators can help officials and policymakers in iran to improve the status of rehabilitation and provide better services to people with disabilities.