تبیین مولفه‌های تناسب ساختاری مساجد دوستدار سالمند: یک مطالعه کیفی

اهداف یکی از راه‌های بهبود مشارکت‌های اجتماعی سالمندان، متناسب‌سازی، تامین ایمنی و استقلال سالمندان در مکان‌های مورد استفاده آنان است. با توجه به رشد سریع جمعیت سالمندان در ایران و همچنین نقش مهم مساجد به عنوان یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های مذهبی معنوی سالمندان‌، انجام مطالعاتی جهت تعیین مولفه‌های ساختاری مساجد از منظر سالمندشناسی و ارگونومی با محدودیت مواجه است؛ بنابراین هدف مطالعه حاضر، تبیین مولفه‌های تناسب ساختاری مساجد دوستدار سالمند بود.مواد و روش ها پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با کاربرد روش تحلیل محتوا در سال 1399 انجام شده است. جامعه مورد پژوهش را سالمندان مراجعه‌کننده به مساجد شهر بابل تشکیل دادند که توانایی برقراری ارتباط موثر و تمایل به مشارکت در تحقیق را دارا بودند. انتخاب مساجد به عنوان محیط پژوهش بر اساس توزیع جغرافیایی (در چهار منطقه شمال، جنوب، شرق و غرب شهر بابل) انجام شد. روش جمع‌آوری داده‌ها به صورت مصاحبه عمیق و نیمه‌ساختارمند تا رسیدن به سطح اشباع داده‌ها، ادامه یافت. هر مصاحبه بعد از اجرا بلافاصله پیاده و سپس بر اساس روش مرحله‌ای کاول kvale rsquo;s step by step method تحلیل شد.یافته ها در این مطالعه مصاحبه با هجده سالمند 61 تا 72 سال (با میانگین و انحراف معیار 2/99 ±‌66/33سال) انجام شد که سیزده نفر از آنان (72/22 درصد) مونث بودند. داده‌های این پژوهش در پنج طبقه اصلی و هجده زیر طبقه قرار گرفتند که مولفه‌های تناسب ساختاری مساجد سالمند دوست را به تصویر می‌کشند. طبقات اصلی استخراج‌شده شامل محیط خارجی، محیط داخلی، تجهیزات، برخورداری از امکانات اولیه رفاهی و تسهیلات داخلی بود.نتیجه گیری نتیجه‌ این پژوهش، بیانگر ادراکات سالمندان از موانع و مشکلات ساختاری موجود در استفاده آن‌ها از محیط مسجد بود. مولفه‌های تعیین‌شده در این تحقیق می‌تواند در شناسایی، اولویت‌بندی نیازها و انتخاب نوع مداخلات در متناسب‌سازی محیط مساجد با ویژگی‌های سالمندان کمک کند.

Identifying Structural Suitability Components of Aged-friendly Mosques in Iran: A Qualitative Study

Objectives: One way to improve the social participation of the elderly is to pay attention to environmental adaptation, and ensure safety and independence of them in places they use. Due to the rapid growth of the aging population in Iran and considering the important role of mosques as one of the main religiousspiritual places for the elderly, conducting studies to determine the structural suitability components of the mosques in terms of geriatrics and ergonomics are necessary. Therefore, the present study aims to identify the structural suitability components of elderlyfriendly mosques in Iran.Methods Materials: This is a qualitative study using the content analysis method conducted in 2020. Participants were 18 eligible older adults (13 women and 5 men) aged 6172 years (Mean ±SD age=66.33 ±2.99) attended the mosques of Babol city who had the ability to communicate effectively and the willingness to participate in the study. The mosques were selected based on the geographical distribution (in north, south, east, and west). The data collection method was indepth and semistructured interviews, which continued until data saturation. Each interview was transcribed and analyzed step by step according to Kvale rsquo;s method.Results: The extracted data were divided into 5 main categories and 18 subcategories as the structural suitability components of elderlyfriendly mosques. Extracted main categories included: Outdoor Environment, Indoor Environment, Equipment, Basic Welfare Amenities, and Internal Facilities.Conclusion: The identified components can help find and prioritize the needs and select the type of interventions to be conducted in the mosque according to the characteristics of the elderly.