تحلیل تغییرات نظم اجتماعی ایران از انقلاب مشروطه (1285) تا انقلاب اسلامی (1357)

هدف اصلی این مقاله، مطالعه نوع نظم اجتماعی حاکم بر ایران بین دو انقلاب (1357-1285) است. نظم اجتماعی به دو نوع دسترسی باز و دسترسی محدود تقسیم می‌شود و خود دسترسی محدود (یا وضعیت طبیعی) به سه نوع شکننده، پایه و بالغ تقسیم می‌شود. ایران از انقلاب مشروطه تا کودتای 1299، گرفتار وضعیت طبیعی شکننده بوده و از این کودتا تا تغییر رژیم سیاسی (1305) از قاجاریه به پهلوی در حال گذار از وضعیت طبیعی شکننده به پایه بوده است. در دوره رضاشاه (1320-1305) ایران در وضعیت طبیعی پایه بوده که در آن دوره رشد اقتصادی در فضای بسته سیاسی به دست آمده و این امر به شکل گیری شکاف توازن دوگانه اقتصادی و سیاسی منجر شده است. در دوره 1325-1320 کشور به وضعیت طبیعی شکننده عقب‌گرد کرده و از 1326 تا کودتای 1332 در حال گذار مجدد از وضعیت طبیعی شکننده به پایه بوده است. در دوره 1332-1342 وضعیت طبیعی پایه تثبیت شده است. طی سال‌های 1342-1320 تلاش‌هایی برای کنترل سیاسی نظامیان (آخرین شرط آستانه‌ای گذار به دسترسی باز) انجام شده اما به سرانجام نرسیده‌اند. دوره 1351-1342 دهه طلایی رشد اقتصادی ایران بوده و سیستم اقتصادی در شرایط گذار از وضعیت طبیعی پایه به بالغ بوده، اما سطح دسترسی سیاسی به شدت کنترل شده و در نتیجه کشور با شکاف توازن دوگانه اقتصادی و سیاسی روبه‌رو شده است. در دوره 1357-1351 کشور دوباره به حالت گذار از وضعیت طبیعی پایه به شکننده عقبگرد داشته، بقای ائتلاف غالب تهدید و در نهایت به طور کامل تغییر یافته است.

Analysis of Changes in Social Order in Iran from Constitutional Revolution to Islamic Revolution (19061979)

The main purpose of this paper is to study social order in Iran between two revolutions (19061979). Generally, there are two types of social order: limited and openaccess. Limitedaccess (or Natural State) social order is subcategorized into three types of fragile, basic and mature. It can be shown that between constitutional revolution and 1921 coup, Iran was caught in fragile natural state. Then, from this coup to political regime change from Qajariyyeh to Pahlavi (19211925), Iran was switching from fragile to basic natural state. Iran’s social order in Reza Shah era (19251941), was basic natural state and economic growth achieved in a closed political sphere which did lead to double imbalances. From 19411946 Iran experienced a sharp backward move to fragile social order. After that, social order was switching from fragile to basic natural state during 19471953. During period 19531963, basic natural state was stabilized. There were a lot of attempts to politically control the military (as the last transition condition to openaccess social order) during 19411963, but these efforts finally failed. The golden decade of economic growth in Iran happened between 1963 to 1972. In this decade, economic system was switching form basic to mature natural state. However, political access was under tight restriction and control. Therefore, double imbalance of economic and political systems emerged again. In 19731979 the country was going back from basic to fragile natural state, and dominant coalition threatened and finally was overthrown completely by Islamic revolution (1979).