اقتصاد سیاسی خصوصی‌سازی همراه با فساد

مقاله حاضر با بهره‌گیری از رهیافت نظم اجتماعی نورث، والیس و وینگاست نشان می‌دهد که دولت‌های طبیعی با نظم دسترسی محدود و گرایشات مبتنی بر رانت، چگونه مانع تحقق اهداف سیاست خصوصی‌سازی می‌شوند. این مطالعه به پدیده فساد در دولت‌های طبیعی به عنوان یکی از موانع اصلی موفقیت برنامهخصوصی‌سازی می‌پردازد و با رویکردی توصیفی تحلیلی، اثر فساد را بر تحقق سه هدف از مهم‌ترین اهداف این سیاست شامل تقویت نقش بخش خصوصی مولد در اقتصاد، ارتقای بهره‌وری و بهبود سلامت مالی دولت واکاوی می‌کند. دولت‌های طبیعی با تمایلات مبتنی بر رانت از کانال نامساعد ساختن محیط کسب‌‌وکار و انحراف در واگذاری‌ها، مانع حضور و تقویت بخش خصوصی مولد می‌شوند. به‌علاوه، این پدیده از طریق تحریف انگیزه‌های سرمایه‌گذاری مولد و کاهش منابع مالی در دسترس بخش خصوصی مولد برای بهبود  بهره‌وری، دستیابی به هدف ارتقای بهرهوری را مشکل می‌سازد. واگذاری بنگاه‌های دولتی به بخش خصوصی و آزاد شدن منابع ناشی از آن، فرصتی پیش روی دولت‌های طبیعی قرار می‌دهد که بهره‌مندی ائتلاف فرادستان را از منابع آزاد شده بیش از پیش می‌سازد. از این‌ رو، بهبود سلامت مالی دولت در شرایطی که ساختار نهادی بر رانت و فساد استوار است، امکان‌پذیر نیست. بررسی تجربه ایران به عنوان کشوری با دولت طبیعی و سطوح گسترده فساد تائیدی بر بحث‌های نظری تحلیلی این مقاله است و نشان می‌دهد که هیچ‌یک از اهداف اصلی موردنظر از اجرای سیاست خصوصی‌سازی در کشور محقق نشده است. طی سال‌های اجرای این برنامه نه تنها نقش بخش خصوصی در اقتصاد تقویت نشده که سهم تصدی‌های دولت افزایش نیز داشته است. همچنین شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید تغییر محسوسی نکرده و کسری بودجه دولت هم با شتاب واگذاری‌ها، بیش از پیش شده است.

Political Economy of Privatization with Corruption

In this paper by applying the Social Order Approach developed by North, Wallis and Weingast we indicate how natural states with limited access order and rentoriented behaviors prevent achievement of privatization goals. This study applies descriptiveanalytical approach to suggest that corruption in natural states is one of main limitations to success of privatization program and then investigates the impacts of corruption on three of the most important goals of privatization: strengthening the role of productive private sector in economy, promoting productivity and improving the public sector's financial health. Natural states with rentoriented behaviors prevent strengthening of productive private sector through disturbing business environment and distorting transfers of ownership. Also corruption makes it difficult to access the goal of promoting productivity, through distorting the motivations of productive investment and reducing the available financial resources of productive private sector to improve productivity. Transferring state firms to the private sector and releasing of resources, makes an opportunity for natural states able to benefit elites more than before. Therefore, where institutional structure is corrupted and rentbased, it is impossible to improve financial health of public sector. Investigating the experience of Iran as a country with a natural state and widespread corruption confirms the theoreticalanalytical framework of the study and shows that none of the goals of privatization has been achieved. During the implementation of privatization, not only the role of private sector has not improved, but also the share of government sector has increased. Also, total factor productivity index has not changed significantly and budget deficit of government has increased along with the acceleration of transfers of ownership.