تحولات کیفر سالب آزادی و تاثیر الگوهای آن در سیاست کیفری تقنینی پس از انقلاب اسلامی

کیفر سالب آزادی از دیرباز، در حوزۀ تقنین و قضا، با بیش‌ترین اقبال مواجه بوده است. در سطح جهانی، با ظهور مکاتب کیفری از مکتب کلاسیک تا نئوکلاسیک نوین، درنتیجه تغییر اهداف مجازات‌ها، کیفر حبس از لحاظ کمیّت اعمال و کیفیت اجرا همواره دست‌خوش تغییر قرارگرفته و پذیرای الگوهای متعدد بوده است. اما قانون‌گذار ایران تا چه میزان از این تغییرات تاثیر پذیرفته است؟ از همان ابتدا و با تصویب قانون مجازات عمومی مصوب 1304 پیروی از یافته‌های مکاتب مذکور و پذیرش الگوهای حاکم بر کیفر حبس را می‌توان یافت، اما با وقوع انقلاب اسلامی آثار تبعیت از مقرّرات شرعی در قانون مجازات اسلامی 1361 با تقسیم‌بندی جدید مجازات‌ها و حذف حداکثری مجازات حبس از جرائم تعزیری، محسوس است. با وجود تغییر مذکور، الگوهای حاکم بر کیفر سالب آزادی همواره نقش به‌سزایی در اقبال قانون‌گذار ایران به مجازات حبس داشته‌اند. این استقبال در قوانین متفرقه مانند قانون مبارزه با جرائم موادّ مخدّر و قوانین مجازات اسلامی بعد از سال 1361 با ابقای تقسیم‌بندی‌های شرعی از مجازات‌ها پررنگ بوده که تا حدودی مخالف با متون شرعی و سیرۀ عملی اسلام است. در این میان ملاحظات اجتماعی و اقتصادی در تصویب قوانین مقطعی حبس‌گرا به‌لحاظ نادیده گرفتن الگوهای کیفری و اهداف مجازات‌ها قابل‌نقد است.در این نوشتار سعی بر آن است که با مطالعۀ کتابخانه‌ای و روش بنیادی - تحلیلی ضمن بررسی شکل‌گیری الگوهای کیفری حاکم بر مجازات کیفر سالب آزادی، شیوۀ تبعیت از الگوهای مذکور در حقوق کیفری ایران پس از انقلاب اسلامی در بوتۀ نقد قرار گیرد