اشتراط خیار در وقف

وقف تاسیسی دائمی و با استحکامی فراتر از سایر عقود است به‌نحوی که بسیاری از فقهای امامیه و حقوق‌دانان کشورمان به کرات از دائمی بودن (تابید) وقف و غیرقابل‌فسخ و تفاسخ بودن آن سخن گفته‌اند. آمیختگی وقف با اعتقادات مذهبی و اجر اُخروی مترتب بر آن و آثار نیکوی اجتماعی و اقتصادی این نهاد، بر پایداری آن افزوده است به‌گونه‌ای که امروزه برخی اوقاف دارای قدمت بیش از هزار سال می‌باشند. علی‌رغم تاکید بر موبد بودن وقف، بررسی آثار فقهی نشان می‌دهد که برخی فقها در فروض خاص، امکان درج شرط خیار را در وقف پیش‌بینی کرده‌اند. مشهور فقها چنین شروطی را مورد پذیرش قرار داده‌ و توجیهات و ادلۀ مختلفی برای اثبات صحت چنین شروطی مطرح شده است. قانون مدنی این دیدگاه را نپذیرفته است و از مواد مختلف آن استنباط می‌شود که تابید و غیر‌قابل‌فسخ بودن وقف از خصایص ذاتی و غیرقابل‌انفکاک این عقد هستند و تحت هیچ عنوان نمی‌توان در وقف، شرطی نمود که سبب بازگشت وقف به مالکیت واقف شود. لهذا آنچه به‌عنوان شرط فسخ یا تفاسخ در برخی آثار فقهی مطرح شده، اساساً خارج از تاسیس وقف بوده و تحت عنوان سایر احباس نظیر مطلق یا عمری قابل بررسی است.