وضعیت معاملات مستقل و مرتبط از زمان انعقاد عقد تا انحلال در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا 1980 وین

نظربه اینکه اغلب معاملات در داخل و تجارت بین‌الملل در قالب عقد بیع است، امروزه با توسعۀ تجارت، مبادلات متعدد روی یک کالا انجام می‌گیرد و در این بین ممکن است یکی از معاملات به علتی منحل شود و این انحلال در معاملات دیگر نیز تاثیر می‌گذارد. به‌خصوص در فروش کالاهای صنعتی، یک شرکت به‌تنهایی نمی‌تواند تمام لوازم یک کالا را تهیه کند و اشخاص و شرکت‌های متعدد در تولید نقش دارند و بر این اساس قراردادهایی را با هم منعقد می‌کنند و نقض هریک از آن‌ها که به‌صورت زنجیره‌ای به همدیگر مرتبط هستند، تاثیر مستقیم بر سایر معاملات دارد. در حقوق ایران اسباب انحلال ناظر به آینده است، اما در کنوانسیون با توجه به مواد 81 تا 84 فسخ اثر قهقرایی دارد. طبق قاعدۀ کلی انحلال عقد اولی به معاملات مستقل و مرتبط لطمه‌ای وارد نمی‌کند و اصل عدم‌تسری حاکم است. اما درج شرط ضمن عقد در مدت خیار مبنی بر منع انتقال مبیع و شرط تاثیر انحلال عقد اصلی در عقد مرتبط، عدم رعایت اصول حسن‌نیت در معاملات بعدی و همچنین انعقاد معاملات جایز یا خیاری از مواردی است که اسباب انحلال به گذشته سرایت می‌کند. در رویۀ قضایی ایران، نظر غالب این است که اسباب انحلال تاثیری در معاملات قبلی ندارد، اما بعضی از محاکم فسخ را به گذشته تسری می‌دهند و در صورت عدم‌تایید فروشنده، معاملات بعدی را نیز باطل می‌کنند. رویۀ قضایی دچار تشت آراست، بین حقوق‌دانان و فقها نیز نظرات مختلفی وجود دارد. در تاثیر انحلال عقد اصلی به عقود مرتبط قانون مدنی و کنوانسیون ساکت است. این نوشتار سعی دارد با بررسی مقررات حقوقی و فقهی و تطبیق آن با کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا 1980 وین در نظام حقوقی ایران یک نوع هماهنگی برقرار کند.