جهان‌شمولی یا نسبی‌گرایی: نقدی بر رویکرد روشنفکری‌دینی به حقوق بشر در پرتو مبانی اسلامی

مقالۀ حاضر دربرگیرندۀ نقد رویکرد روشنفکری دینی به حقوق‌بشر از زاویۀجهان‌شمولی یا نسبی‌گرایی است و این نقد را در پرتو مبانی اسلامی سامان می‌دهد. رویکرد روشنفکری‌دینی به حقوق بشر با انگاره‌های ایدئولوژیک این جریان آغاز شده و در میانۀ رویکردهای اسلامی و غربی تعریف می‌شود. رویکرد غربی، مدعی جهان‌شمولی، فرامکانی و فرازمانی حقوق بشر است. رویکرد اسلامی با تاکید بر فطرت انسان، به جهان‌شمولی، فرامکانی و فرازمانی حقوق‌بشر باور دارد؛ اما اولاً، نسبت به رویکرد غربی، ماهیت متفاوتی برای حقوق‌بشر قائل است و ثانیاً، در کنار جهان‌شمولی حقوق‌بشر به‌ عنوان قاعدۀ کلی، نسبیت این حقوق به ‌صورت فرعی و ثانویه را نیز مدنظر دارد. در این میانه «روشنفکری یا نواندیشی دینی» علی‌رغم تکیه بر مبانی فلسفی نسبی‌انگارانه، با موضع جهان‌شمولی حقوق بشر غربی هم‌سو شده است. مقالۀ حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی و نقد دوگانگی موجود در مواضع عقیدتی این جریان در پرتو دیالکتیک اسلام و حقوق‌بشر غربی، به این پرسش پاسخ می‌دهد که بر رویکرد روشنفکری‌دینی به حقوق‌بشر در پرتو مبانی اسلامی و در میانۀدو رویکرد جهان‌شمولی و نسبی‌گرایی چه انتقاداتی وارد است؟