تحلیل گفتمان احتجاجات و مناظره‌های امام صادق(ع)

هدف: هدف مقالۀ حاضر، شناسایی برخی از بایسته‌های برگزاری کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و مناظرات علمی با بررسی مناظره‌های امام صادق(ع) بود. روش: این مقاله با بهره‌گیری از توانایی‌های تحلیل گفتمانِ انتقادی ون‌دایک در قالب متغیّرها و مقوله‌های عملیاتی، این مناظره‌ها را بررسی کرده است. یافته‌ها: دقت در مناظره‌های امام با نمایندگان ادیان و فِرَق دیگر، با تمرکز بر مقولۀ واژگان، چشم‌انداز، استعاره، انسجام تاریخی، نقل قول، تاکید ساختاری و قطب‌بندی نشان می‌دهدکه امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال مدعیات طرفهای مناظره، از منازعۀ گفتمانیِ اخلاق‌گریز بر حذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفسِ این مناظره‌ها را به عرصه‌ای برای اثبات حقانیت اسلام در برابر الحاد و دیگر ادیان، و حقانیت امامت و تشیّع دوازده‌امامی در برابر مخالفان(زیدیان و معتقدان به خلافت) بدل کردند. نتیجه‌گیری: مواجهۀ امام صادق(ع) با متفکران دیگر مسلکها، مکاتب و مذاهب، به پیش چشم رهجویان راه حقیقت، جلوۀ روشنی از تضارب آرا و برخورد عالمانه با عقاید مخالف است. امام صادق(ع)، در مقام موسس مکتب فقهی شیعی، در احتجاجات خود از پیشگامان راه‌اندازی کرسی‌های آزاد بحث و مناظره علمی‌اند.