مهدویت پژوهی و آینده پژوهی: تشابهات و تمایزات

هدف: مهدویت‌پژوهی و آینده‌پژوهی به عنوان دو حوزه مطالعاتی مطرح در جامعه اسلامی، به لحاظ موضوعی و کاربردی، تعاملات مهمی با هم دارند. مهم‌ترین این تشابهات و تعاملات از یک سو و تمایزات از سوی دیگر، بین این دو کدام است؟ روش: مقاله حاضر به روش تطبیقی انجام شده که با بهره‌گیری از تحلیلهای فلسفه علم و رویکرد مطالعات درجه دوم است. یافته‌ها: به نظر می‌رسد وجه اشتراک مهم هر دو حوزه مطالعاتی، رویکرد چند رشتگی آنهاست. این بدان معناست که هر کدام از این حوزه‌های مطالعاتی، در بر دارنده ابعاد مختلف مطالعاتی‌اند و از این جهت تا حدّی نیز می‌توانند در برخی از ابعاد مشترک باشند. اما در کل، بین این دو حوزه مطالعاتی تمایز مهمی وجود دارد. آینده قطعی و تغییرناپذیر، موضوع اصلی مطالعات مهدویت‌پژوهی است که به طور عمده از منظر درون‌متنی صورت می‌گیرد؛ در حالی که آینده‌پژوهی بر آینده‌های محتمل متمرکز است. البته با این حال، وجوه تعاملی بسیار مهمی بین این دو حوزه مطالعاتی وجود دارد. مهم‌ترین عرصه تعامل این دو حوزه مطالعاتی را باید نخست در تداخل موضوعی آن دو و از سوی دیگر، کارکرد آینده‌پژوهی در عملیاتی کردن اهداف و غایات مهدویت‌پژوهی در جامعه امروز دانست. نتیجه‌گیری : هر چند این دو حوزه مطالعاتی از یکدیگر متفاوت و متمایزند، اما به دلیل ماهیت بین رشته‌ای و فرا رشتگی‌شان، اولاً تداخل موضوعی داشته و ثانیاً در راستای همدیگر قرار دارند. بدین جهت، آینده‌پژوهی دینی ضمن تغذیه جدّی از مبانی دینی و به ویژه آموزه مهدویت، می‌تواند در خدمت تبیین، ترویج و عملیاتی‌سازی آموزه مهدویت در دنیای کنونی قرار گیرد.