تبیین و تحلیل جایگاه حس و تجربه در مراحل شناخت تصوری از منظر ملاصدرا

هدف: ملاصدرا معتقد است که معرفت تصوری در سه مرحلۀ حس، خیال و عقل برای نفس محقق می‌شود. هدف این مقاله، تبیین و تحلیل نقش حس و تجربه در مراحل شناخت تصوری از منظر صدرالمتالهین بود. روش: این پژوهش با استفاده از راهبردهای توصیفی، تحلیلی و استدلالی و روشهای اسنادی، تحلیل منطقی و قیاسی به دنبال حل مسئله است. یافته‌ها: ملاصدرا در بحث ایجاد مفاهیم، نظریۀ ارتقای وجودی و انتقال را ارائه کرده است که در فرایند حرکت جوهری نفس، هم نفس و هم شناختهای تصوری‌اش، تکامل و تجرّد و ارتقای وجودی می‌یابند. بدین صورت که نفس در مرحلۀ حس، با توجه به محسوس خارجی، صورت حسی مطابق با آن را صادر می‌کند. سپس وقتی قوۀ خیال با صورت حسی روبه‌رو می‌شود، نفس با حرکت جوهری به مرتبۀ مثالی ارتقا می‌یابد و عالم خیال را مشاهده می‌کند و متناسب با وجود مثالی آن صورت حسی، یک صورت خیالی ایجاد می‌کند. پس از آن وقتی قوۀ عاقله با صورت خیالی مواجه می‌شود، نفس با حرکت جوهری به مرتبۀ عقلی ارتقا می‌یابد و عالم مثل عقلی را مشاهده می‌کند و نفس متناسب با وجود عقلی آن صورت مثالی، صورتی عقلی ابداع می‌کند. نتیجه‌گیری: برای رسیدن به مرحلۀ خیال، وجود حواس و ادراکهای حسی به صورت مستقیم ریشه و شرط بوده و مرحلۀ حس به صورت غیر مستقیم، ریشه و زمینۀ شکل‌گیری مرحلۀ عقلی است.

the position of sense and experience in the stages of conceptual cognition from the perspective of mulla sadra

aim: mulla sadra believes that conceptual knowledge is realized for the soul in the three stages of sense, imagination and intellect. the purpose of this article is to explain and analyze the role of sense and experience in the stages of conceptual cognition from the perspective of sadrul muta, allehin. method: this research seeks to solve the problem by using descriptive, analytical and argumentative strategies and documentary methods, logical and analogical analysis.results: in the discussion of creating concepts, mulla sadra has presented the theory of existential promotion and transfer that in the process of the essential movement of the self, both the self and its imaginary cognitions are evolved, isolated, and existentially promoted. in such a way that the soul in the stage of feeling, according to the external sensation, emits a sensory form corresponding to it. then, when the power of imagination is faced with a sensory form, the soul is elevated to the level of an ideal by material movement and observes the imaginary world and creates an imaginary form in accordance with the existence of the ideal of that sensory form. after that, when the intellectual power encounters an imaginary form, the soul is elevated to the level of intellect with a material movement, and the world observes an intellectual likeness, and the soul invents a rational form in accordance with the intellectual existence of that exemplary form.conclusion: the author of the research conclude that in order to reach the imagination stage, the existence of senses and sensory perceptions is the direct root and condition, and the sense stage is indirectly the root and ground for the formation of the intellectual stage.