تحلیل هندسی و عددی آرایه‌های معماری آستانۀ ماهان از جنبه عرفانی

هدف: هدف اصلی از انجام این پژوهش، تحلیل دو جنبۀ اصلی ریاضیات؛ یعنی تحلیل «هندسی» نقوش و تحلیل «عددی» آرایه‌های معماری مزار شاه نعمت‌الله ولی ماهان بود. روش: روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و برداشتهای میدانی است. در این مقاله ابتدا به شناخت اشکال و اعداد آرایه‌های معماری پرداخته شده و سپس احتمال ارتباط معنایی آنها را با مضامین عرفان اسلامی و اندیشه‌های شاه نعمت‌الله ولی بررسی می‌شود. یافته‌ها: نقش هندسی «چلیپا» و عدد «چهار» در تزئینات معماری آستانه بیشترین کاربرد را داشته و در ترکیب با هندسۀ هشت‌ضلعی منتظم، نمادی از «انسان کامل» و مظهر نور الهی و یادآور «حضور منجی موعود» است. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد معماران این اثر، از نقوش هندسی منحصر به فردی بر پایۀ اعداد یک تا دوازده در شمسه‌ها و آرایه‌ها بهره برده‌اند که اشاره به اعتقادات شیعی اشاره دارند. «عدد دوازده» در نقاشی منحصر به فرد خطوط چلّه‌خانه برای معرفی امام دوازدهم شیعه به کار رفته و به نظر می‌رسد آموزه‌های شاه نعمت‌الله به صورت آرایه‌های معماری در مقبرۀ وی مجسّم شده است. همچنین چرخش، پیچش و گردش این دوازده تَرک و وصول آنها به دایره‌ای واحد، نمایانگر اصل «وحدت در عین کثرت» است.

geometrical and numerical analysis of architectural ornaments in astaneh of mahan from mystical point of view

purpose: the main purpose of this research is to analysis the two main aspects of mathematics, the &geometric& analysis of motifs and the &numerical& analysis of the architectural ornaments of shah nematullah vali tomb in mahan. method: the descriptive-analytical research method is based on archival method and field works. in this article, firstly, the shapes and numbers of architectural ornaments are recognized, and then the possibility of their semantic connection with the themes of islamic mysticism and the thoughts of shah nematullah vali is examined. findings: the geometric role of &chalipa& and &number four& have been used the most in the architectural decorations of astaneh, which in combination with regular octagonal geometry is a symbol of &perfect man& and a manifestation of divine light, reminding of the &the presence of the promised saviour &. conclusion: it seems that the architects of this work have used unique geometric motifs based on the numbers from one to twelve in the shamsehs and arrays, which refers to shia beliefs, the &number twelve& in the unique painting of the lines of chalehkhaneh. it was used to introduce the 12th imam of shia and it seems that the teachings of shah nematullah were embodied in the form of architectural ornaments in his tomb. also, the rotation, twisting and turning of these twelve cracks and gathering them into a single circle represents the principle of &unity in the same multiplicity&.