نگرش ابن ابی‌الحدید در صفات سلبی خداوند و قرابت او به نظریۀ امامیه

صفات خداوند و از جمله صفات سلبی او، از مسائل چالش‌برانگیز از گذشته تا حال بوده است؛ چنانکه برخی، تنها صفات خداوند را صفات سلبی او دانسته و علم ایجابی به صفات را نفی کرده‌اند؛ عده‌ای برای شناخت باری‌تعالی، او را به انسان یا سایر مخلوقات تشبیه کرده و برخی به جسمیت او قائل شده‌اند و در قبال آنها برخی دیگر برای فرار از تشبیه دچار تنزیه مطلق شده‌اند. آنگونه که در نهج‌البلاغه در میان خطبه‌های مختلف موجود است امام علی(ع) با ادلّه متعدد، تشبیه و تجسیم را رده کرده‌اند، متکلمین مسلمان (اعم از شیعه و سنی) با تکیه بر نظرات خود، بیانات امام علی(ع) را در این مورد شرح و توضیح داده‌اند. در این میان ابن ابی‌الحدید معتزلی، از شارحان نهج‌البلاغه، مهم‌ترین صفات سلبی باری‌تعالی را با توجه به خطبه‌های نهج‌البلاغه توضیح داده است. هدف: هدف از انجام این پژوهش، تبیین نظرات ابن ابی‌الحدید و اثبات قرابت دیدگاه وی با متکلمین امامیه بود. روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته‌ها و نتیجه: ابن ابی‌الحدید در توضیح صفات سلبی، از جمله نفی تشبیه و اعضا و جوارح و نفی جهت از خداوند و همچنین نفی حلول و عرض و... از باری‌تعالی، از نظرات متکلمین شیعه متاثر بوده است.

ibn abi al-hadid’s attitude towards god’s negative attributes and his closeness to imami theory

god’s attributes, including his negative attributes, are challenging issues in the past and present, as some have considered only god’s attributes to be his solid attributes and have denied the positive knowledge of attributes, as well as some to know his highness has compared him to humans or other creatures, and some have considered his physicality, while others have experienced absolute tension in order to escape from the simile. as it is found in nahj al-balagha among various sermons, imam ali (p.b.u.h) rejected similes and personification with numerous evidences, muslim theologians (both shia and sunni) relying on their opinions, statements imam ali (p.b.u.h) has been described and explained in this matter. in the meantime, ibn abi al-hadid mu’tazili, one of the commentators of nahj al-balagha, has explained the most important negative attributes of god almighty, according to the sermons of nahj al-balagha. aim: the purpose of this research is to explain the views of ibn abi al-hadid and to prove the affinity of his views with the imami theologians. method: the present research was carried out using a descriptive-analytical method. results and conclusion: the findings of the research show that ibn abi al-hadid was influenced by the opinions of shia theologians in explaining the negative attributes, including the negation of similitude, parts, and accessories, and the negation of direction from god, as well as the negation of resolution and breadth, etc.