معیارهای ارزش‌شناختی اخلاق در نهج‌البلاغه با نگاه بر مکاتب وظیفه‌گرا و غایت‌گرای اخلاقی

هدف: هدف در این پژوهش، دستیابی به مبانی ارزش‌شناختی اخلاق از دیدگاه نهج‌البلاغه بود تا با شناخت آن، بتوان معیارها و ضوابط اخلاقی را بر اساس آموزه‌های نهج‌البلاغه استخراج کرد. روش: این مقاله با روش داده‌بنیاد انجام شده است. یافته‌ها: با توجه به معیارهای ارزشی اخلاق در دو مکتب وظیفه‌گرا و غایت‌گرای اخلاقی، در مکتب اخلاقی امام علی(ع) گزاره‌هایی مبنی بر اخلاق وظیفه‌گرای قاعده ‌نگر و سودگرای قاعده‌نگر وجود دارد؛ ولی این امر بدین معنا نیست که این مکتب اخلاقی به طور کامل منطبق با این دو دیدگاه اخلاقی است. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق، گویای آن است که دو اصل عدالت و حق‌طلبی، به عنوان معیار ارزش‌شناختی اخلاق در نهج‌البلاغه مطرح شده است. معیارهای تحقق اصل عدالت در نهج‌البلاغه عبارتند از: رعایت انصاف و مساوات، قرار دادن هر چیز در جای خودش، رعایت حقوق و اعتدال و میانه‌روی در روابط انسانها؛ و معیارهای تحقق اصل حق‌طلبی عبارتند از: تحقق آنچه واقعیت و امر واقعی است، رسیدن و دستیابی به حقیقت امور، اجازه و اختیار داشتن انسانها در امور مختلف، در نظر گرفتن استحقاق انسانها و مطالبۀ حقوقشان.

Fundamentals of Cognitive Value of Morality in Nahjalbalagha with a Glance at TaskOriented School and Ethical Finalism

Objectives: The main purpose of the present study is to investigate the achievement of the fundamental cognitive value of ethics from the perspective of NahjalBalagha by realizing these principles and moral criteria based on the teachings of NahjalBalagha. Method: This article is based on foundation data method. Results: According to Fundamentals of cognitive value of morality in moral duty and ethical finalism, there are propositions of normative taskoriented and normative utilitarian ethics in the moral school of Imam Ali. But this does not mean that this moral is fully in line with these two moral perspectives. Conclusion: The research results indicate that the principle of justice and the principle of right have been raised a criterion of the cognitive value of morality in NahjalBalagha. The criteria for realizing establishment of principle of justice are: respect for fairness in human relationships, putting everything in its place, respect for equality among human beings, respect for rights and moderation. And criteria for the establishment of rightseeking principle, consist of implementation of reality and what that is real, true achievement to the reality of things, human authorization and discretion in different matters, taking into account the human entitlement and to expect and demand reciprocal their rights.