شهود از منظر حکمت متعالیه

شهود در علوم مختلف روشی برای رسیدن به پاسخ بدون حل گام‌به‌گام مساله است. این نوع تفکر در  روانشناسی فلسفی با ویژگی‌هایی همچون خودگواهی، برون‌گرایی، انکشافی و سرعت معرفی می‌شود. سوال محوری این تحقیق، بدین‌‌قرار است که آیا شهود در حکمت متعالیه مورد ملاحظه قرار گرفته است؟ در صورت پاسخ مثبت، معادل آن در حکمت صدرایی چیست و چه مشخصاتی دارد؟ ارتباط شهود با شهود عرفانی و حدس از دیگر مسائل این تحقیق است. بنابر یافته‌های این تحقیق تحلیلی- تطبیقی، معادل شهود در حکمت متعالیه، «حدس کشفی» است که در علوم مختلف منجر به دریافت پاسخ بدون حل گام‌به‌گام مساله و حدود وسط است. این روش شناخت، باعث سریع‌تر رسیدن به نتایج و نظرات نو و جهش های علمی است. این تفکر، نیازمند استعداد ذاتی (قوة حدس) و دارای خصوصیات برآمده از نفس، اشراقی و سرعت است. محتوای شهود، شامل بدیهیات و مقولات ماقبل تجربه نیست و امکان خطا در آن وجود دارد. نیل به بینش‌ها و مقامات عرفانی نیازمند هوش معنوی است و پرورش آن نیازمند تعلیم و سیر و سلوک برای تزکیه است. اما حدس کشفی منجر به جذبه و تسریع در شهود عرفانی است.

intuition in the transcendental philosophy

in different disciplines of knowledge, intuition is a method to reach the answer without solving the problem through a step-by-step method. in philosophical psychology, intuition is characterized by characteristics such as self-testimony, extrovertist, discovery and speed. this article aims to answer a pivotal question: does the transcendental philosophy take intuition into account? if the answer is yes, then what is the equivalent terminology in mulla sadra’s oeuvre? also, the relationship between psychological intuition and mystical intuition and conjecture is discussed in this article. according to the findings of this analytical-comparative investigation, the closest equivalent for intuition in transcendental philosophy is “revelatory conjecture” (al-hads al-kashfi), which leads to an immediate response in different disciplines of knowledge without a step-by-step problem-solving method through appealing to a mediation. this method of knowledge expedites the results and new theories and leads to scientific mutations. this method of thinking requires an innate potential (the faculty of conjecture) and illuminative and quick characteristics of psyche. the content of intuition does not include self-explanatory issues or apriority categories, meaning it is subject to error and falsification. achieving mystical insight and stations requires spiritual intelligence, and its cultivation requires education, practice, and wayfaring to accomplish purification. the revelatory conjecture, however, leads to ecstasy and expedites mystical intuition.