بازخوانی برهان انسان معلّق در فضا در پاسخ های ابن سینا به اشکال های شیخ ابوالقاسم کرمانی

شیخ ابوالقاسم کرمانی از معاصران ابن‌سینا که با وی سخت مخالف بوده و دستِ‌کم یک بار در ری با او مناظره نیز کرده است، نقدهایی بر برهان انسان معلّق در فضای ابن‌سینا که از مهم‌ترین ابتکارات ابن‌سینا در فلسفۀ نَفْس به شمار می‌آید و از زمان وی تا کنون در میان فیلسوفان مسلمان و غیرِمسلمان موافقان و مخالفانی داشته است وارد کرده است. نقدهای وی از طریق نامۀ بهمنیار به دست ابن‌سینا می‌رسد و او به آنها پاسخ می‌دهد که مشروح آن در مباحثات که از آخرین آثار ابن سیناست، آمده است. این مقاله با روشی توصیفی، تحلیلی، و انتقادی به بازخوانی این نقدها و پاسخ‌ها می‌پردازد و می‌کوشد ضمن گزارش کامل تقریر این برهان در مباحثات، نکات تازه‌ای را دربارۀ این برهان مهم بازگو کند. در این میان، آخرین تقریر ابن‌سینا از برهان انسان معلّق، جایگاه این تقریر در میان آثار ابن‌سینا، و ربط و نسبت آن با «برهان انسان معلّقِ معیار» روشن می‌گردد.

rereading flying man argument in avicenna’s answers to sheikh abu al-qasim kirmani’s objections

sheikh abu al-qasim kirmani, one of avicenna’s contemporaries, who strongly disagreed with him and debated with him at least once in ray, has criticized avicenna’s flying man argument, which is one of avicenna’s most important innovations in psychology, and has had supporters and opponents among both muslim and non-muslim philosophers since his time. his criticisms reached avicenna through bahmanyar’s letter, and he replied to them. the detailed report of those answers is given in al-mubahathat, which is one of avicenna’s last works. and maybe his last philosophical work. this article rereads these criticisms and answers with a descriptive, analytical, and critical method and tries to tell new points about this important argument while reporting fully the version of this argument in al-mubahathat. in the meantime, avicenna’s last version of flying man argument, the position of this version among avicenna’s other works, and its relationship with the &standard flying man argument& will be clarified.