مطالعه موردپژوهانه تحلیل دوگانه مباحث معرفت‌شناختی مبتنی بر تمایز میان ابن‌سینای متقدم و متاخر

مطالعه سیر معرفت‌شناسی در فلسفه اسلامی، نشانگر این است که گرچه مباحث معرفت‌شناسی به‌طور جداگانه و جدی مورد بحث واقع نشده و معمولاً به‌طور ضمنی تحت عناوین مرتبط با هستی‌شناسی مورد بحث قرار ‌گرفته است، درعین‌حال مطالبی وجود دارد که می‌تواند راهگشای مشکلات موجود در مباحث معرفت‌شناسی‌ باشد. در چنین فضای فکری مساله پژوهش به‌طور مشخص این است که چگونه می‌توان با بررسی و استخراج موردپژوهانه برخی مسائل معرفت‌شناسی، رویکرد معرفت‌شناسانه در فلسفه ابن‌سینا را نشان داد. البته که دیدگاههای هستی‌شناختی ابن‌سینا بر مباحث معرفت‌شناسی‌ وی مانند علم، ابصار، خیال، و ... سایه افکنده؛ اما باتوجه به‌اینکه مبانی معرفت‌شناسی در فلسفه اسلامی مبتنی بر سه پایه حس، عقل و یا شهود است، می‌توان به نظام معرفت‌شناسی فلاسفه اسلامی به‌طور عام، و حکمت مشاء به‌طور خاص (عمدتاً مبتنی بر عقل و استدلال) و حکمت سینوی به‌طور اخص (مبتنی بر عقل و استدلال به‌همراه عنصر شهود) پی برد. اهمیت مساله پژوهش، درشرایطی است که تاریخ فلسفه یک کل به‌هم‌پیوسته است و نشان‌دادن این پیوستگی، زوایای گوناگون و بعضاً ناپیدای تفکر فلاسفه، به‌ویژه ابن‌سینا و پیروان او را نمایان می‌سازد. درواقع پژوهش پیش‌رو براساس تحلیل دقیق مسائل معرفت‌شناسی ابن‌سینا، از ابن‌سینای دیگری رونمایی می‌کند.

a case study of dual analysis of epistemological issuesbased on the distinction between early and late avicenna

studying the progress of epistemology in islamic philosophy shows that although the issues of epistemology have not been discussed separately and seriously and are usually implicitly discussed under the headings related to ontology, at the same time there are materials that it can be a solution to the problems in epistemology. in such an intellectual environment, the research problem is clearly how to show the epistemological approach in ibn sina’s philosophy by investigating and extracting some epistemological issues through case studies. of course, ibn sina’s ontological views cast a shadow on his epistemological topics such as science, abstractions, imagination, etc.; but considering that the foundations of epistemology in islamic philosophy are based on the three foundations of sense, reason, or intuition, we can refer to the epistemological system of islamic philosophers in general, and hikmat masha in particular (mainly based on reason and reasoning) and hikmat. sinoy realized in particular (based on reason and reasoning with the element of intuition). the importance of the research problem is in the conditions that the history of philosophy is a connected whole, and showing this connection reveals various and sometimes invisible angles of the thinking of philosophers, especially avicenna and his followers. in fact, based on the detailed analysis of avicenna’s epistemological issues, the current research unveils another avicenna.