بررسی مقایسه ای اخلاص از نگاه خواجه عبدالله انصاری در منازل السائرین و بحیی بن‌پقوده در الهدایة الی فرائض القلوب

اخلاص از فضائل برجسته‌ی اخلاقی انسان در ادیان یهود‌ و ‌اسلام است که خواجه ‌عبدالله ‌انصاری (396-481‌ق) عارف مسلمان در منازل‌السائرین و بحیی ‌بن‌پقوده عارف ‌یهودی معاصر‌ وی در الهدایة‌ الی ‌فرائض‌القلوب آن ‌را از ‌جمله ابواب‌‌ سلوکی قرار‌داده‌اند. یافته‌های این پژوهش که بر‌پایه‌ی مطالعات ‌کتابخانه‌ای و با روش توصیفی - تحلیلی صورت‌ پذیرفته نشان می‌دهد که این دو عارف با وجود اشتراک در تعریف اخلاص، در بیان جزئیات اختلاف ‌دارند. خواجه اخلاص را بیست‌و‌چهارمین منزل از منازل یک‌صدگانه‌ی سلوکی به ‌سوی توحید قرارداده، اما ابن‌پقوده آن ‌را باب پنجم از ابواب ده‌گانه به محبت الهی معرفی ‌کرده ‌است. خواجه که بنیان سلوکی خود در منازل‌السائرین را بر کتاب و نقل استوار ‌نموده، در بیان مختصر خود آخرین درجه‌ی اخلاص را بر‌اساس درجات سه‌گانه‌ی سالکان رهایی عمل می‌داند، اما بحیی در قالب بیانی مبسوط و متاثر از منابع ‌اسلامی، با تاکید بر استفاده از سه منبع عقل، کتاب و نقل، حصول کمال اخلاص را نتیجه‌ی پیمودن ده مرحله دانسته و به‌طور مفصّل به آسیب ‌شناسی عمل خالصانه می‌پردازد.

a comparative study of sincerity from the viewpoint of ḵᵛājaʿabdullāh anṣārī in manāzel al-sā’erīn and baḥya ben joseph ibn paqūda in al-hidāyah ilá farāʼīḍ al-qulūb

sincerity is one of the prominent moral virtues of man in the religions of judaism and islam, which khajeh abdullah ansari (391-481 ah), a muslim mystic, has placed in manāzel al-sā’erīn, and baḥya ben joseph ibn paḳūda, his contemporary jewish mystic, has included in al-hidāyah il aacute; farāʼīḍ al-qulūb among the spiritual journeying. the findings of this study, which is based on library studies and descriptive-analytical method, show that these two mystics, despite the coincidence in the definition of humility, differ in its position, description and division. khajeh considered humility in the twenty-fourth place of his spiritual journeying towards monotheism, while ibn paḳūda has considered it as the fifth gate of the ten gates on divine love. khajeh, who based his spiritual journeying on the sources of the qur’an and islamic traditions, in his brief expression has divided humility into three degrees, based on the degree of seekers. but baḥya, in the form of a detailed and influenced expression from islamic sources, by emphasizing the use of the three sources of reason, written sources and jewish traditions, considers the attainment of sincerity as the result of going through tens of steps and deals in detail with the pathology of sincere action.