حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان)

آیا حکمت متعالیه وصف اختصاصی فلسفه‌ی صدراست و یا این که میراث قدیمی و جریان‌عام‌تری را شامل می‌شود؟ پاسخ ایجابی به پرسش اخیر اهمیت ویژه‌ای دارد چه آن که می‌تواند فلسفه اسلامی را به جریان معنوی ویژه‌ای متصل کند که فهم آن به شناسایی عناصر ذاتی فلسفه اسلامی می‌انجامد؛ بدین ترتیب نویسندگان پژوهش پیش‌رو به منظور یافتن پاسخِ پرسش‌های اخیر با روش تاریخی، انتقادی و در برخی موارد مقایسه‌ای به تبیین و تحلیل چیستی حکمت متعالیه می‌پردازند و در نهایت به این نتیجه می‌رسند که حکمت متعالیه وصف عامِ جریان نو افلاطونیِ اسلامی است که از طریق تاکید فلوطین بر تعالی نفس و تعالی عقل، سنت معنوی ویژه‌ای درون مکاتب فلسفی و عرفانی دنیای اسلام ایجاد می‌کند که یافتن حقیقت را نه در بحث‌های نظری، بلکه در تعالی نفس از کثرات مادی و ماهوی و از طریق ریاضت و دستیابی به معرفت فنایی و کشفی جستجو می‌کند؛ معرفتی تنزیهی که به مثابه وجه تاویلی، مردانه، ثابت، جهان‌شمول و باطنی وحیِ الهی با وجوه تشبیهی، تفسیری، بیانی، زیبایی‌شناختی، خیالی، درون فرهنگی و زنانه ظاهرکلام الهی کل واحدی را تشکیل می‌دهند که حکمت ذو‌مراتب خالده‌ی متعالیه‌ای را به ظهور می‌رسانند.

ana transcendent wisdom: common or noble ?(identifying the quiddity of the transcendental heritage of muslim sages )

is transcendent wisdom a specific feature of sadra's philosophy, or does it include ancient heritage and a more general trend? an affirmative answer to the latter question is so importance because it can adjoin islamic philosophy to a distinguished spiritual flow that leads to the identification of the essential elements of islamic philosophy; to this end, the authors of the present research employ a historical, critical, deductive, and linguistic analysis method, and in some cases a comparative method, to explain and analyze the nature of transcendent wisdom. they ultimately conclude that transcendent wisdom is a general description of the islamic neoplatonic current that, through plotinus' emphasis on the transcendence of the soul and the intellect, creates a specific spiritual tradition within the philosophical and mystical schools of the islamic world. this tradition seeks truth not in theoretical discussions, but in the transcendence of the soul from material and essential multiplicities through spiritual exercises and the attainment of gnostic knowledge of (fana) and (kashf). this apophatic knowledge, as the interpretive, masculine, static, universal, and esoteric aspect of divine revelation, together with the analogical, exegetical, expressive, aesthetic, imaginative, cultural, and feminine aspects of the appearance of the divine revelation, form a single whole that manifests the transcendent perennial wisdom.