وحدت غایت نهایی انسان در آرای ملاصدرا

بحث از غایت نهایی آدمی که در سنت ارسطویی و حکمت مشائی به عنوان سعادت مطرح است، در آثار حکمای مسلمان با تعابیر دیگری مانند کمال نهایی مورد بحث است. پرسش اصلی این مقاله این است که آیا مطلوب اصلی و به تبع هدف نهایی وجودی همه ی افراد انسان، رسیدن به امر یا وضعیت واحدی است یا انسان‌های مختلف بر حسب توان و استعداد وجودی متفاوتی که دارند، غایت‌های نهایی مختلف دارند؟ در اخلاق افلاطون و ارسطو اصل وحدت غایت نهایی انسان به استناد «استدلال ارگن» پذیرفته شده است و اما این نیز پذیرفته شده است که بسیاری از افراد انسان به دلایل مختلف و از جمله فقدان خیرات بیرونی لازم از آراستگی به فضیلت‌ها، که شرط اصلی سعادت است، ناتوانند (نخبه‌گرایی در اخلاق). از نظر ملاصدرا می‌توان گفت غایت وجودی افراد انسان متناسب با حد وجودی آن‌ها مختلف است و هر کس بر حسب توان و استعداد وجودی خود سعادت و یا کمال نهایی خاص دارد. البته تفاوت‌ها در کمال نهایی در نظر ملاصدرا بیشتر به تفاوت میان عقول انسان و نه خیرات بیرونی بر می‌گردد؛ اما تفاوت‌های وجودی و به تبع تفاوت در کمال نهایی آدمیان موجب امتیاز اجتماعی و یا حقوقی خاص نیست.

the ultimate goal of human beings in the views of mulla sadra

the ultimate goal of man, which is discussed in the aristotelian tradition and peripatetic philosophy under the title of happiness, is discussed in the works of muslim philosophers with other terms such as ultimate perfection. the main question of this article iswhether the ultimate goal of all human beings is to achieve a single state or condition, or whether different human beings have different ultimate goals, depending on their different existential capacities and talents. in the ethics of plato and aristotle, the principle of theunity of the ultimate end of man is accepted based on ergon argument, but it is also accepted that many human beings are unable to cultivate virtues, due to various reasons, including the lack of external goods (elitism in ethics). according to mulla sadra, each person has a special happiness or ultimate perfection according to his/her ability and talent. of course, the differences in ultimate perfection, in mulla sadra's opinion, are more related to the difference between human intellects and not external goods; butexistential differences and, consequently, the difference in the ultimate perfection of human beings does not lead to any special social or legal privilege.