نسبت معنا به مثابه مدرَک باطنی با مفهوم، نزد صدرالمتالهین

ادراک باطنی از مفاهیم شایع در حیطه معرفت‌شناسی و نفس‌شناسی نزد فیلسوفان مسلمان است که در مقابل ادراک ظاهری یا حسی یا مانند آن، قرار می‌گیرد. اما بااین وجود و با بررسی مواضع متعددی از عبارات فیلسوفان مسلمان، به نظر می رسد که این گونه ادراک، نیازمند واکاوی و وضوح مفهومی بیشتری بوده و ادراک باطنی در همه موارد، به یک معنا به کار برده نمی‌شود. این پژوهش درصدد است تا با تحلیل منطقی عبارات صدرالمتالهین به مثابه فیلسوفی که نگاهی وجودی و تشکیکی به علم و ادراک داشته و تحلیل‌هایی عمیق‌تر از ادراک ارائه می‌دهد به بازخوانی معانی متعدد ادراک باطنی در چارچوب فکری این فیلسوف بپردازد. ره‌آورد این مطالعه، نشان‌گر آن است که ادراک باطنی حداقل در دو معنا به کار‌ می رود: «ادراک درونی» و «ادراک مفهومی(غیبی)» که به تریبت در مقابل ادراک حسی ظاهری و ادراک بی‌واسطۀ و شهودی قرار می‌گیرد. دخالت «مفهوم» و وجود ذهنی در مورد دوم، مسلتزم آن است که نسبت «مفهوم» و «معنا» نیز واکاویده شود؛ واکاوی‌ای که در ضمن خود، نسبت «معنا» و «صورت» و «ماده» را برجسته و تبیین کرده و در نهایت، منجر به خوانشی سوم و متفاوت از ادراک باطنی می‌گردد: ادراک باطنی به مثابه «مکاشفه معنوی و ادراک معنا». در این خوانش، ادراک باطنی مشاهده مستقیم معنا (به مثابه حقیقت و بنیان صورت) است که در مقابل آن، ادراک حسی و مشاهدۀ صور مثالی قرار خواهد گرفت.

the relationship of ma’nā as an inner perceped with concept,from the point of view of sadr al-matalahin

“inner perceptionˮ is one of the common concepts in the field of epistemology among muslim philosophers, which is opposed to external or sensory perception or the like. however, by examining several texts and expressions of muslim philosophers, it seems that this type of perception requires more analysis and conceptual clarity, and inner perception is not used in the same sense in all cases. this research tries to reread the multiple meanings of inner perception by logical analysis of sadr al-matallehin's expressions, in the light of his ontological and analogical view about human knowledge and perception. the results of this study show that inner perception is used in at least two meanings: “internal perceptionˮ and “conceptual (hidden) perceptionˮ, which is in contrast to external sensory perception and immediate and intuitive perception. the existence of the two elements concept and mental existence in the latter, requires that the relationship between “conceptˮ and “meaningˮ be analyzed; an analysis that highlights and explains the relationship between “meaning” (ma'nā) and “formˮ and “matterˮ and ultimately leads to a third and different understanding of inner perception as “spiritualˮ revelation and perception of “ma'nāˮ. in this view, inner perception is the immediate intuition (as the truth and basis of “form”), which is opposed to sensory perception and the observation of imaginal forms.