تحلیل مفهومی اتحاد عاقل و معقول نزد فیاض لاهیجی و حاجی سبزاوری

با اینکه لاهیجی و سبزواری دو حکیم مطلع از دیدگاههای مطرح شده در مکتب صدرا هستند با این حال در قاعده اتحاد عاقل و معقول دو رویه جدا از هم را پیش گرفته‌اند. این نوشتار مفهوم اتحاد را در این قاعده از دیدگاه این دو حکیم توصیف و پس از آن در پرتو یک قانون کلی تبیین کرده است و با روش مطالعه تطبیقی مواضع وِفاق و خلاف واقعی را بین این دو حکیم نشان داده است. این نوشتار نشان می‌دهد اختلاف واقعی نسبت به این قاعده در مواضع این دو حکیم، نه در استحکام ادله بلکه به تصور این دو از مفهوم اتحاد برگشت دارد. لاهیجی به درستی معتقد است اتحاد ماهیت معقول و ماهیت عاقل نادرست است و سبزواری با اضافه کردن قید وجود به اتحاد عاقل و معقول معتقد است این اتحاد چنانچه به معنای انبساط یا انطواء تفسیر شود قولی شایسته است. این نوشتار نشان می دهد این دو دیدگاه متعارض در پرتو قاعده اصالة وجود یا ماهیت باید خوانش شود.

conceptual analysis of wise and reasonable union with fayyaz lahiji and haji sabzavari

fayyaz lahiji and haji sabzewari are two philosophers who are familiar with mulla sadra’s school of thought and viewpoints, they have adopted two different approaches to the rule of the knower-and-known union, though. in what follows, the author has first described the concept of union as per the two philosophers’ points of view and then came to explain it in the light of a general rule. he then proceeded to compare the agreed and divergent points in their views. this paper shows that their real divergence does not come from their reasonings, but from their understanding of the concept of union. lahiji is truly of the view that the union of the essence of the knower with that of the known is incorrect; however, applying the term of existence to such union, sabziwari holds that if the union in existence is interpreted in terms of inbisat (expansion) or intiva’ (inclusion) it would be good. this paper suggests that the two contrasting views are to be reviewed in the light of the primacy of existence or quiddity.