کارکرد تمهیدات بیانی ابن‌عربی در ساخت‌شکنی مفاهیم آخرت‌شناسانه

در نظریه‌پردازی‌های آخرت‌شناسانه‌ی ابن‌عربی، بهره‌گیری از تمهیدات بیانیِ ناآشکار اما موثر در بازروایت برخی از مفاهیم و گزاره‌های دینیِ مطابق با پیش‌فرض‌های عرفانی او، به ساخت‌شکنیِ برخی مفاهیم مهم ایدئولوژیک منجر می‌شود. بررسی قاعده‌مند این‌گونه تمهیداتِ بیانی در متون کلاسیک عرفانی، روش نقادانه‌ی نوینی است که سویه‌های ناخودآگاه این متون‌ و چگونگی کاربرد آن‌ها را برای مخاطب روشن می‌سازد. براین‌اساس پژوهش حاضر می‌کوشد با پرداختن به تمهیدات بیانی و رواییِ به‌کاررفته در فرضیه‌های آخرت‌شناختی ابن‌عربی، نقش آن‌ها در باورپذیری مدعیات ابن‌عربی و اقناع مخاطبان وی را بررسی کند. نتیجه‌ی بررسی‌ها نشان داد که ابن‌عربی در تبیین آرای آخرت‌شناسانه‌ی خود، معنا و کاربرد واژه‌ها، تعابیر و گزاره‌ها را متناسب با نظام اندیشگانی خود تغییر داده و با مسخ واژگان و مفاهیم کلیدی و استحاله‌ی مفهومی آن‌ها، موجب دگرسانی در هویت معنایی آن‌ها شده است. وی از طریق غیریت‌سازی نشانه‌های مشترک، به شیوه‌ای ساختارشکنانه، ظرفیت‌های معنایی جدیدی را در واژگان و مفاهیم ایجاد کرده و روایتی نو از ایدئولوژی‌های رایج دینی درباب آموزه‌های آخرت‌شناسانه ارائه داده است. بررسی این تمهیدات بیانی اگرچه در بازنمایی اضلاع ناخودآگاه فرضیه‌ی ابن‌عربی و نظام تثبیت‌شده‌ی مفاهیم آن موثر است، بیش از هر چیزی می‌تواند موجب کاهش اعتبار فرضیه‌ی وی در برابر فرضیه‌های رقیب باشد. هدف این پژوهش بررسی کارکرد تمهیدات بیانیِ ابن‌عربی در فرضیه‌های آخرت‌شناسانه‌ی اوست که به‌شیوه‌ی توصیفی‌‌تحلیلی صورت گرفته است.

the function of ibn al-‘arabī’s expressive preparations in deconstructing the eschatological concepts

in ibn al-‘arabī’s eschatological theories, the employment of obscure but effective expressive preparations in the narration of some religious concepts and propositions following his mystical presuppositions leads to the deconstruction of some important ideological concepts. the systematic examination of these expressive preparations in the classic mystical texts is a new critical method that clarifies the unconscious aspects of these texts, and how they are applied. accordingly, the present study attempts to show the effect of expressive and rhetorical preparations used in ibn al-‘arabī’s eschatological hypotheses on the credibility of his claims and the persuasion of his readers. the result of this study showed that ibn al-‘arabī, in explaining his eschatological views, has changed the meaning and function of words, phrases, and propositions according to his system of thought; and by the metamorphosis of words and transmutation of their concepts, he has altered their semantic identity. ibn al-‘arabī, by antagonizing common signs, in a deconstructive way, creates new semantic capacities in words and concepts and presents a new narrative of common religious ideologies about the islamic eschatological teachings. the study of these expressive preparations is effective in representing the unconscious aspects of ibn al-‘arabī’s hypothesis and its established concepts, but this study can further reduce the validity of his hypothesis against opposite hypotheses. the purpose of this study is to investigate the function of ibn al-‘arabī’s expressive preparations in his eschatological hypotheses, which has been done by descriptive and analytical methods.