بررسی معانی و مصادیق دهر و سرمد از منظر ابن‌سینا، میرداماد و ملاصدرا

با بررسی تفسیر ابن‌سینا و میرداماد از بیان معانی و مصادیق اصطلاح دهر و سرمد، دانسته می‌شود که ابن‌سینا برای اصطلاح دهر، پنج معنا و چهار مصداق، و برای اصطلاح سرمد، دو معنا و چهار مصداق بیان کرده است که این معانی گاه با یکدیگر مخالف‌اند. البته این اختلاف در تعابیر می‌تواند نشانی باشد از توسعه و تعمیم در این دو اصطلاح. ابن‌سینا برای عالم دهر، دو ویژگی اختصاصی و برای عالم سرمد، دو ویژگی مخصوص به آن عالم بیان کرده و درنهایت، دو ویژگی مشترک میان این دو عالم را نیز ذکر کرده است. میرداماد درخصوص عالم دهر، دو تعبیر بدیع به کار برده است و دو مصداق و سه ویژگی اختصاصی برای عالم دهر معرفی کرده است. وی در پی این تحلیل نیز یک مصداق و یک صفت ویژه برای عالم سرمد بیان کرده است. صدرالمتالهین سه معنا برای دهر، هفت مصداق برای آن و چهار مصداق برای سرمد بیان کرده است. این مقاله ضمن نگاه تاریخی به این مساله، با روش تحلیلی- تطبیقی، ابتدا به تبیین دیدگاه ابن‌سینا پرداخته و سپس به تقریر رویکرد میرداماد و ملاصدرا همت گمارده است و درنهایت، با بررسی و مطالعه‌ی تطبیقی دیدگاه این فیلسوفان، نشان داده است که این تفاوت در تفسیر می‌تواند از اهتمام این سه حکیم به ارائه‌ی تفسیری مطابق با واقع از این دو اصطلاح، در مقام مقایسه‌ با مراتب مختلف نظام هستی حکایت کند و بیان‌کننده‌ی نوع نگرش آن‌ها به جهان هستی باشد. هدف این مقاله، تبیین و تحلیل چگونگی وقوع تحوّل در این مفاهیم است. این مهم می‌تواند در فهم مبانی هر فلیسوف کمک شایانی کند.

A Study of the Meanings and Referents of Dahr and Sarmad from the Perspective of Ibn Sina, Mirdamad and Mulla Sadra

Investigating the commentary of Ibn Sina and Mirdamad on the expression of meanings and referents of Dahr (meta-time or aeviternity) and Sarmad (eternity or no time), it is known that Ibn Sina has given five meanings and four referents for the term Dahr, and two meanings and four referents for the term Sarmad, which sometimes contradict each other. However, this difference in interpretations can indicate the development and generalization of these two terms. Ibn Sina has stated two special features for the world of Dahr and two special features for the world of Sarmad and finally two common features between these two worlds.Mirdamad has used two innovative interpretations about the world of Dahr and has introduced two referents and three specific features for the world of Dahr. Following this commentary, he has given a referent and a special attribute for the world of Sarmad.Mulla Sadra has stated three meanings and seven referents for Dahr, and four referents for Sarmad.This article, while historical looking at this issue with an analytical-comparative method, first explains Ibn Sina’s point of view and then tries to explain the approach of Mirdamad and Mulla Sadra, and finally, a comparative study of the views of these philosophers has been done.This difference in interpretation can be an indication of the efforts of these three philosophers to provide a true interpretation of these two terms, in comparison with the different levels of the universe and express their view of the universe.The purpose of this article is to explain and analyze how evolution occurs in these concepts. This can help us to understand the Intellectual foundations of the philosophers.