تحلیل و بررسی مراتب خداشناسی توحیدی در آیین زرتشت

بحث توحید یا ثنویت زرتشتیان از مباحث پرچالش در آیین زرتشت است. توحید به‌معنای یگانه‌دانستن یا یکتاشمردن خداوند، مراتب و مظاهری مانند توحید در وجوب وجود، خالقیت، عبادت، ربوبیت و... دارد. ذکر مراتب و مظاهر توحید اهمیت بسزایی در بحث حاضر دارد؛ زیرا بیشتر نویسندگانی که پژوهشی درباره‌ی موضوع توحید در دین زرتشت‌ داشتند‌، روشن نکرده‌اند که کدام‌یک از مراتب توحید را معیار در نظر گرفته‌اند. این امر ازیک‌سو به دیدگاه‌های گوناگون و حتی متناقض منجر شده و ازسوی‌دیگر، انکار نویسندگان زرتشتی را به دنبال داشته است. مقاله‌ی پیش رو با روش تحلیلی‌‌انتقادی به بحث از سه مرتبه از مراتب توحید، یعنی توحید در وجوب وجود، خالقیت و عبادت اختصاص یافته و با تکیه‌ بر متون دینی زرتشتیان، به‌ویژه گاهان منسوب به زرتشت، نشان داده است که پذیرش ادعای توحید با تمام مراتب آن، در آیین زرتشت دشوار است؛ نمونه‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد، مرتبه‌ی توحید در خالقیت است که در آیین زرتشت نفی شده است. ذکر مراتب خداشناسی زرتشتی به‌صورت مجزا و تحلیل و بررسی هریک از مراتب، نوآوری تحقیق حاضر است.

Analysis and Study of the Levels of Monotheistic Theology in Zoroastrianism

The issue of monotheism or dualism of Zoroastrians is one of the most challenging issues in Zoroastrianism. Monotheism, i.e knowing or considering God as one, has levels and manifestations such as monotheism in the necessity of existence, creation, worship, lordship, and so on. Mentioning the levels and manifestations of monotheism is very important in the present discussion; because most of the writers who have researched the subject of monotheism in Zoroastrianism have not clarified which of the levels of monotheism is considered as a criterion. On the one hand, this has led to various and even contradictory views, and on the other hand, it has led to the denial of Zoroastrian writers. The leading article by using an analytical-critical method and referring to Zoroastrian scriptures including Gahan is dedicated to the discussion of three levels of monotheism: monotheism in the necessity of existence, the creation and the worship, and finally shows that it is difficult in Zoroastrianism to accept monotheism in all its levels. for example, we can refer to monotheism in creation, which is denied in Zoroastrianism.