تحلیل و نقادی مواجهه علامه طباطبایی(ره) با معنای ایده‌آلیسم

در مباحث معرفت شناسی، مکتب «ایده آلیسم» تاثیر بسزایی در نحوه شکل‌گیری شناخت داشته است. از  آنجا که بنای معرفت شناسی در فلسفه اسلامی بر معرفت یقینی، بدیهی دانستن عالم واقع و انکار هر گونه شکاکیت و نسبی گرایی است، این جریان فلسفی و حوزه های کاربردی آن، در میان فلاسفه مسلمان کمتر مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. در این میان علامه طباطبایی(ره) به تبیین این مکتب پرداخته و در مقابل این جنبش اروپایی و معرفت شناسی فیلسوفان مغرب زمین، تلاش دارد تا جریان فلسفه اسلامی را «رئالیسم» بخواند. وی معرفت‌شناسی را «رئالیسم» و در برابر جنبش «ایده آلیسم» رایج در غرب قرار داده و نقطه جدایی «رئالیسم» از «ایده آلیسم» را اعتراف به وجود جهان خارج می داند. ایشان بر این باور است که اگر کسی به وجود جهان خارج اذعان داشته باشد، «فیلسوف» و یا یک «رئالیست» است و هر کس هیچ اعتباری برای جهان خارج قائل نباشد یک «ایده آلیست» و «سوفیست» به حساب می آید. در این نوشتار با روش توصیفی و تحلیل مفهومی و گزاره ای، به بررسی نگرش و مواجهه علامه طباطبایی(ره) با ایدآلیسم به معنایی که در میان فیلسوفان مغرب زمین رواج یافته، پرداخته می شود. نتایج نشان می دهند که معنای ایده آلیسم در فلسفه اسلامی به خصوص در اندیشه علامه طباطبایی(ره)، با معانی و تعاریف ذکر شده در میان فیلسوفان غربی، تفاوت دارد. این برداشت متفاوت موجب بروز ابهاماتی شده است که در نهایت منجر به ناهماهنگی میان تحلیل ایشان با برخی مبانی و معانی ایده‌آلیسم می گردد.

A Critical Analysis of Allame Tabatabai Encounter with the Meaning of Idealism

In epistemology, the idealism school has had a profound effect on the formation of cognition. Since the construction of epistemology in Islamic philosophy relies on certainty, the obvious knowledge of the real world and the denial of any skepticism and relativism, this philosophical trend and its areas of application, among the Muslim philosophers, have been scantily explored. In this regard, AllamehTabatabai has treated this school and attempts to explain the flow of Islamic philosophy and calls it realism in contrast to the European movement and the epistemology of the philosophers of the West. He called epistemology as realism and proposed it against the common idealism movement in the West, and asserts that the point of separation of realism from idealism is the acknowledgment of the existence of the outside world. He believes that if one admits the existence of the outside world, he is a philosopher or a realist, and whoever does not recognize the outside world in an absolute sense is an idealist and sophist. This article, through a descriptive and conceptual analysis, discusses Allameh Tabatabai’s approach and his perception of idealism in the sense that is prevalent among the philosophers of the West. The results show that the meaning of idealism in Islamic philosophy, especially to Allameh Tabatabai , is different from the meanings and definitions proposed by Western philosophers. This different perception led to ambiguities that have ultimately resulted in inconsistencies between their analysis with some of the principles and meanings of idealism.