رابطه‌ی نظام علمی حق‌تعالی با نظام عینی موجودات از دیدگاه ابن‌سینا و اسپینوزا

رابطه‌ی نظام علمی حق‌تعالی با نظام عینی موجودات یکی از مسائل بسیار مهم در الهیات فلسفی است. ابن‌سینا واسپینوزا به‌منزله‌ی دو تن از بزرگ‌ترین فیلسوفان خردگرای اسلامی و غربی، با تبیین نظام علمی باری‌تعالی، نسبت بین این نظام را با نظام عینی موجودات مورد بررسی قرار داده‌اند . به‌رغم تفاوت‌های بنیادین در اندیشه‌ی این دو فیلسوف، شباهت‌های شایان توجهی در پاسخ آن‌ها به این مساله وجود دارد. هر دو فیلسوف علت صدور معالیل مختلف را علم موجود در ذات باری‌تعالی می‌دانند. .به‌نظر هر دو فیلسوف، بین اعیان موجودات و وجود علمی آن‌ها تطابق کاملی وجود دارد. از نظر اسپینوزا، این تطابق را باید فقط نوعی توازی بین حالات بُعد و فکر دانست، درحالی‌که در نظر ابن‌سینا، این تطابق و هماهنگی ناشی از این است که نظام عینی موجودات معلول نظام علمی آن‌ها است.