اندازه گیری فلزات سنگین در آب، رسوب و پرنده وحشی چنگر در حاشیه جنوب شرقی دریای خزر

سابقه و هدف: چنگر اوراسیاسی (common coot) یک پرنده آبزی و بومی ایران می‌باشد و پیش‌بینی می‌شود که شاخص خوبی برای بررسی وضعیت فلزات در تالاب‌های شمال ایران باشد. هدف از این تحقیق تعیین غلظت عناصر سنگین سرب، کادمیم، کروم و روی در آب، رسوبات سطحی و بافت های کبد و کلیه پرنده چنگر بود.مواد و روش‌ها: این مطالعه در سال 1388 بر روی نمونه‌های آب، رسوب و 30 قطعه چنگر انجام گرفت. نمونه‌های آب توسط بطری روتنر و نمونه‌های رسوبات سطحی به‌وسیله اکمن گراب در 6 ایستگاه تالاب بین‌المللی گمیشان و خلیج گرگان تهیه شد. غلظت فلزات مورد مطالعه در بافت های چنگر، آب و رسوب با استفاده از دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی و شعله قرائت گردید.یافته‌ها: بیشترین غلظت فلزات سنگین در نمونه‌های آب متعلق به سرب (02/0 ± 154/0) و نمونه‌های رسوبات متعلق به روی (mg/l 42/0 ± 04/2) بود. در بررسی رابطه بین مقادیر فلزات در ستون آب و رسوبات مشخص گردید که همبستگی بالا و معنی داری در سطح 01/0 بین آن‌ها وجود دارد. غلظت‌های سرب، کادمیم و روی در آب و رسوبات در حد استاندارد توصیه شده بود. اما غلظت کروم در آب بالاتر از مقدار استاندارد قابل تحمل بود. بیشترین غلظت کادمیم و سرب در کبد (µg/g 2/2، 1/9) و در کلیه (µg/g 1/2، 9/8) نمونه‌های چنگر وجود داشت. در بین فلزات بیشترین غلظت متعلق به فلز روی با مقدار µg/g 24/7 ± 94/14 در کبد و کمترین غلظت متعلق به فلز کروم با مقدار µg/g56/0 ± 76/0 درکلیه‌ها بود. نتایج آماری ثابت نمود که بین مقادیر سرب، کادمیم، کروم و روی در هر یک از بافت‌های کبد و کلیه چنگر نر با ماده اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. همچنین بین مقادیر عناصر در کبد و کلیه‌ چنگرها (بدون در نظر گرفتن جنسیت) اختلاف معنی‌دار مشاهده نشد.استنتاج: نتایج نشان می‌دهد که غلظت عنصر سرب در بافت‌های کبد و کلیه پرنده چنگر در حد معرض تماس و کادمیم در زیر حد سمی می‌باشد. سایر عناصر نیز بسیار پایین تر از حد سمی بود.