بررسی وضعیت نظام ارجاع بیماران در برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان های شمالی ایران: 1391

سابقه و هدف: سطح‌بندی نظام مراقبت سلامت به منظور کاهش هزینه، ایجاد عدالت و امکان دسترسی آحاد مردم به خدمات مورد نیاز انجام می‌گیرد. نظام ارجاع به عنوان پل ارتباطی، ارائه‌دهندگان و دریافت کنندگان خدمات را از پایین‌ترین سطح به سطوح بالاتر و بالعکس هدایت می‌نماید. این مطالعه به منظور بررسی عملکرد نظام ارجاع در برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان‌های شمالی کشور انجام گرفت.مواد و روش‌ها: مطالعه از نوع مقطعی بوده که در شش ماهه دوم 1391 انجام گرفت. 25 درصد مراکز مجری برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان‌های گلستان، مازندران و گیلان، مجموعاً 139 مرکز از 552 مرکز مجری به‌صورت تصادفی منظم انتخاب و در هر مرکز منتخب 7 تا 8 بیماری که با ارجاع پزشک خانواده به سطح 2 مراجعه و خدمات سطح2 را دریافت نموده و در زمان پرسشگری در منزل خود حضور داشتند، با مصاحبه ساختارمند مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته شامل 2 بخش متغیرهای فردی و رعایت قواعد نظام ارجاع از قبیل مراجعه به پزشک خانواده با ارجاع خانه بهداشت، خواست ارجاع به سطح 2، انتخاب پزشک سطح 2، نوع خدمات سطح، ارائه پس‌خوراند، مراجعه مجدد به سطح 1، ثبت اطلاعات در پرونده سلامت و موارد دیگر بوده که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت.یافته‌ها: از 963 بیمار ارجاع شده به سطح 2 که موفق به دریافت خدمات شدند، 687 نفر (71 درصد) زن بودند. 320 نفر (33 درصد) از بیماران ارجاع شده، فرم ارجاع از خانه‌های بهداشت را به همراه داشتند. ضرورت ارجاع 299 نفر (31 درصد) بنا به تشخیص پزشکان خانواده بوده و پزشکان خانواده در 161 مورد ارجاع (17 درصد) در انتخاب پزشک متخصص سطح 2، نقش داشته‌اند. پزشکان متخصص سطح 2 برای 155 بیمار (1/16 درصد) ارجاعی پذیرفته شده، نتایج ویزیت را به پزشک خانواده‌شان پس‌خوراند دادند. از بین بیماران مراجعه کننده به سطح 2، تنها 149 نفر (5/15 درصد)، به نزد پزشک ارجاع دهنده خود بازگشتند. 697 بیماری (3/85 درصد) که به سطح اول باز نگشتند، علت اصلی را عدم آگاهی ذکر نمودند. میزان رعایت قواعد نظام ارجاع در خیلی از موارد در استان‌های شمالی کشور تفاوت معنی‌دار وجود داشت (05/0< p).استنتاج: نتایج این مطالعه نشان داد که وضعیت نظام ارجاع در برنامه پزشک خانواده مطلوب نبوده و نیاز به مداخله و بهبودی دارد.