بررسی وضعیت توان بخشی شناختی آسیب های مغزی در ایران:یک مطالعه ترکیبی

سابقه و هدف: ناتوانی‌های شناختی تاثیرات جدی بر زندگی افراد دارند. توان‌بخشی شناختی با هدف بهبود عملکرد افراد مبتلا، در بازگشت آن‌ها به بالاترین سطح عملکرد جسمی، اجتماعی و شغلی موثر است. این مطالعه با هدف بررسی وضعیت توان ‌بخشی شناختی در ایران و ارائه گزارشی از اقدامات اجرایی و پژوهشی، انجام پذیرفت.مواد و روش‌ها: این مطالعه ترکیبی با استفاده از ابزار rsat (rehabilitation service assessment tool)، شامل هشت بخش و پنج حوزه اصلی، انجام شد. داده‌ها از منابع ملی (راهنماها و بخشنامه‌ها) و مرور دامنه‌ای مقالات در pubmed و scopus جمع‌آوری شدند. اطلاعات درباره مطالعات اپیدمیولوژیک، ابزارهای ارزیابی مداخلات و ابزارهای بومی شده استخراج و در چک ‌لیست rsat جای‌گذاری شد.یافته‌ها: در زمینه قوانین، علی‌رغم وجود حمایت‌هایی برای افراد ناتوان، کمبود تصریح در مورد اختلالات شناختی مشاهده شد. در حوزه آموزش عالی، تلاش‌هایی برای توسعه علمی توان ‌بخشی شناختی صورت گرفته است. از میان 1055 مقاله، 260 مقاله واجد شرایط بودند که نیمی از آن‌ها اهداف اپیدمیولوژیک داشتند. 169 ابزار مورد استفاده قرار گرفته که (mmse) mini mental status examination، (moca) montreal cognitive assessment و stroop test پرتکرارترین بودند. 85/1 درصد مطالعات در ده سال اخیر انجام شد و 62 موسسه داخلی در آن‌ها مشارکت داشته‌اند.استنتاج: با توجه به افزایش سالمندی جمعیت و شیوع آسیب‌های مغزی، توسعه توان‌ بخشی شناختی در ایران ضروری است. کمبودهایی در زمینه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، منابع، نیروی انسانی و زیر ساخت‌ها وجود دارد. پتانسیل‌های موجود، شامل زیر ساخت‌های علمی، پژوهش‌های اخیر و ظرفیت بخش خصوصی، در این مسیر کمک‌‌کننده است. توسعه این حوزه نیازمند مشارکت فعال تمامی نهادهای کشور از قانون گذار و تصمیم گیر و اجرایی تا آموزشی و پژوهشی است.

situation analysis of cognitive rehabilitation for brain injuries in iran: a mixed method study

background and purpose: cognitive impairments significantly impact individuals’ lives. cognitive rehabilitation aims to enhance their physical, social, and occupational performance. this study evaluates the current state of cognitive rehabilitation in iran and reports on related research and practices.materials and methods: this mixed-method study utilized the rehabilitation service assessment tool (rsat) tool, focusing on five main areas. data collection included a comprehensive search of national resources (guidelines, regulations) and a scoping review of articles from pubmed and scopus. information on epidemiological data, intervention tools, and validated instruments was structured using the rsat checklist.  results: despite legal support for disabled individuals, cognitive impairments are not explicitly recognized, complicating planning and resource allocation. in higher education, notable efforts have been made for academic development. of 1055 retrieved articles, 260 met the inclusion criteria, with over half focusing on epidemiological objectives. a total of 169 tools were identified, with the mini-mental status examination (mmse), montreal cognitive assessment (moca), and stroop test being the most used. a large number of studies were conducted in the past decade, accounting for 85.1% of the total, primarily by 62 national research institutions, with minimal private sector involvement.conclusion: the aging population and high prevalence of brain injuries underline the urgent need for cognitive rehabilitation development in iran. significant gaps remain in policymaking, planning, resources, infrastructure, and evidence-based guidelines. existing academic and private sector capacities, alongside recent research, provide a foundation for growth. addressing these gaps requires collaborative efforts across legislative, educational, and research institutions.