سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت در زنان آسیب‌پذیر و عوامل جمعیتی اجتماعی مرتبط با آن در ایران

سابقه و هدف: زنان به علت فاکتورهای بیولوژیکی، ژنتیکی، فیزیکی و شرایطی نظیر حاملگی و شیردهی و هم‌چنین به واسطه ظرفیت و پتانسیل وجودی خود در برابر صدمات جدی اجتماعی آسیب‌پذیرتر از مردان قلمداد می‌شوند. ساختار اجتماعی جوامع ازجمله نبود عدالت اجتماعی، نگاه جنسیتی، بیکاری، فرصت‌های نابرابر شغلی، فقدان امنیت، ضعف آموزش، مشکلات فرهنگی، نگاره‌های تفکر سنتی مردان درخصوص زنان و باور نداشتن به ظرفیت و پتانسیل زنان از دیگر دلایل آسیب پذیری این گروه می‌باشد. نرخ جمعیت زنان آسیب‌پذیر در دهه‌های اخیر رشد گسترده‌ای داشته است. از طرفی رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت یکی از شاخص‌های عمده تعیین‌کننده سلامت عمومی می‌باشد. بنابراین این مطالعه با هدف تعیین سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامتی در زنان مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهر ساری و عوامل جمعیتی-اجتماعی مرتبط با آن طراحی و اجرا شد.مواد و روش‌ها: در این مطالعه مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس 174 نفر از زنان آسیب‌پذیر مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهر ساری، مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه عوامل اجتماعی-دموگرافیک و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت بود. این ابزار که رفتارهای ارتقادهنده سلامت را بررسی می‌کند، حاوی ٥٢ سوال در شش حیطه: تغذیه (٩سوال)، فعالیت جسمانی (٨سوال)، مسئولیت‌پذیری در مورد سلامتی (٩سوال)، مدیریت استرس (٨سوال)، روابط بین فردی (٩سوال) و رشد معنوی (٩سوال) می‌باشد. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از نرم‌افزار spss نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برای مشخصات دموگرافیک از روش آماری توصیفی نظیر فراوانی، میانگین، میانه و انحراف معیار استفاده شد. در تحلیل استنباطی با استفاده از آزمون نرمال بودن (شاپیروویلک (shapiro-wilk)) به بررسی نرمال بودن متغیرها پرداخته شد. جهت مقایسه نمره سبک ارتقادهنده سلامتی در سطوح متغیرهای دو سطحی و چندسطحی به ترتیب از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه، ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی استفاده شد.یافته‌ها: میانگین و انحراف‌معیار به‌دست آمده در مولفه‌های پرسشنامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت که شامل: خودشکوفایی با میانگین و انحراف‌معیار 6/77±28/12، میانگین و انحراف‌‌معیار مسئولیت‌پذیری 6/18±31/90، میانگین و انحراف‌معیار حمایت بین فردی 4/65±19/25، میانگین و انحراف ‌معیار مدیریت استرس 3/35±13/11، میانگین و انحراف‌معیار ورزش5/62±14/83، میانگین و انحراف‌معیار تغذیه 4/96±19/81 بود. هم‌چنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد، بیش‌ترین و کم‌ترین نمره مولفه‌های مربوط به پرسشنامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت به‌ترتیب مربوط به مولفه‌ی مسئولیت‌پذیری و مدیریت استرس بود. در مجموع میانگین و انحراف‌معیار سبک زندگی ارتقادهنده سلامت 23/23±127/02 بود. 43/3 درصد سبک زندگی ارتقادهنده سلامت مطلوبی داشتند. در مدل رگرسیون لجستیک مطلوب بودن سبک ارتقاءدهنده سلامت بر حسب متغیرهای جمعیتی اجتماعی (سن، تحصیلات، شغل، ارزیابی میزان کفایت درآمد ماهانه، سابقه یا ابتلای فعلی به بیماری جنسی) از نظر آماری با 0/001=p معنی‌دار بود. ضریب تعیین 0/34 بیانگر آن است که متغیرهای مذکور می‌توانند 34 درصد در مطلوب بودن سبک ارتقاءدهنده سلامت موثر باشند.استنتاج: با توجه به اهمیت رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت در ارتقاء سلامت افراد جامعه به خصوص زنان، شناخت و بهبود هر چه بیش‌تر این عوامل در قالب مطالعات مداخله‌ای و کاربردی می‌تواند موثر واقع شود. علاوه بر این افزایش آگاهی در مورد چنین عواملی می‌تواند نقش تعیین‌کننده در بهبود سلامت زنان داشته باشد. 

health-promoting lifestyle in vulnerable women and related demographic factors in iran

background and purpose: women are considered more vulnerable than men due to various biological, genetic, and physical factors, including conditions such as pregnancy and breastfeeding. additionally, societal structures contribute to this vulnerability. factors such as the lack of social justice, gender biases, unemployment, unequal job opportunities, insecurity, limited access to education, cultural problems, traditional gender roles, and a lack of recognition for women’s capacity and potential all exacerbate the vulnerability of women. over recent decades, the population of vulnerable women has increased significantly. on the other hand, health-promoting behaviors are major determinants of public health. therefore, this study was designed and conducted to assess health-enhancing lifestyles among women who visited the behavioral diseases counseling center in sari city, as well as the related demographic and social factors.materials and methods: this descriptive-analytical cross-sectional study included 174 vulnerable women who visited the behavioral diseases counseling center in sari city. participants were selected using a convenience sampling method. data were collected using a questionnaire that measured socio-demographic factors and health-promoting lifestyles. the questionnaire comprised 52 items in six areas: nutrition (9 questions), physical activity (8 questions), health responsibility (9 questions), stress management (8 questions), interpersonal relationships (9 questions), and spiritual growth (9 questions). data were analyzed using spss software (version 20). descriptive statistics, such as frequency, mean, median, and standard deviation, were used to summarize demographic characteristics. for inferential analysis, the normality of variables was assessed using the shapiro-wilk test. independent t-tests and one-way analysis of variance were used to compare health-promoting lifestyle scores across two-level and multi-level variables, respectively. spearman’s correlation coefficient and linear regression were also employed for further analysis.results: the mean and standard deviation (sd) scores for the components of the health-promoting lifestyle questionnaire were as follows: self-actualization (mean ± sd: 28.12±6.77), health responsibility (31.90±6.18), interpersonal support (19.25±4.65), stress management (11.13±3.35), physical activity (14.83±5.62), and nutrition (19.81±4.96). the highest and lowest scores were observed in the components of health responsibility and stress management, respectively. overall, the mean score for health-promoting lifestyles was 127.02±23.23, with 43.3% of participants having a favorable health-promoting lifestyle. logistic regression analysis revealed that socio-demographic variables such as age, education, occupation, monthly income sufficiency, and history or current infection with sexually transmitted diseases were significantly associated with the desirability of health-promoting lifestyles (p=0.001). the coefficient of determination (r²=0.34) indicated that these variables accounted for 34% of the variance in health-promoting lifestyle scores.conclusion: given the importance of health-promoting behaviors in improving public health, particularly among women, it is essential to identify and enhance these behaviors through applied and interventional studies. increasing awareness and addressing socio-demographic factors can play a crucial role in improving women’s health.