بررسی فون و زیستگاه‌های لاروی کولیسیده در شهرستان شوشتر، جنوب غربی ایران

سابقه و هدف: پشه‌های کولیسیده از نظر انتقال بیماری‌هایی مانند مالاریا و بیماری‌های آربوویروسی مثل آنسفالیت ژاپنی، ویروس زیکا، چیکونگونیا، تب دنگی، تب زرد، تب نیل غربی اهمیت دارند. عوامل مختلفی مانند عوامل فیزیکی- شیمیایی، شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی و فعالیت‌های انسانی بر فراوانی و پراکندگی گونه‌های مختلف پشه تاثیر می‌گذارند. ویژگی‌های زیستگاه‌های لاروی از عوامل موثر بر جمعیت، تنوع و تعیین مکان‌های تولید مثل ترجیحی گونه‌ها می‌باشد. لذا بررسی تنوع گونه‌ای کولیسیده و زیستگاه‌های لاروی آن‌ها در شهرستان شوشتر، استان خوزستان(جنوب غربی ایران)، مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: این مطالعه مقطعی در شهرستان شوشتر از بخش‌های مرکزی، میان آب و شعیبیه، در سال 1400 انجام شد. لاروها با استفاده از روش ملاقه‌زنی از لانه‌های لاروی در مناطق نمونه‌گیری شامل نورمحمدی، کنارپیر، ساحلی، ابوگروا و پیردالو در دو فصل بهار و تابستان، جمع‌آوری و در محلول لاکتوفنل نگهداری شدند. سپس از نمونه‌ها با استفاده از لیکیدوفور لام میکروسکوپی تهیه گردید که با کلیدهای تشخیصی معتبر شناسایی شدند. مشخصات لانه‌های لاروی مانند نوع زیستگاه، وضعیت آب، پوشش گیاهی، نوع بستر، کیفیت آب و وضعیت نور نیز ثبت شد. برای آنالیز داده‌ها و تعیین ارتباط بین فراوانی و ویژگی‌های زیستگاه‌های لاروی، از نرم‌افزار spss نسخه16 و آزمون آماری کای اسکوئر استفاده شد. متغیرهای‌کیفی نیز به صورت تعداد (درصد) گزارش شد. نقشه‌های فراوانی و پراکندگی نمونه‌ها با استفاده از نرم‌افزار arc gis نسخه 10/5 تهیه گردید.یافته‌ها: در این مطالعه در مجموع 527 لارو شناسایی شد که شامل پنج‌گونه آنوفل استفنسی، کولکس پوسیلوس، کولکس سینایتیکوس، کولکس تیلری و کولکس پرگزیگوس بود. آنوفل استفنسی با کم‌ترین فراوانی(8/48 درصد) فقط از منطقه ساحلی گزارش شد. این‌گونه از زیستگاه‌های موقت، ساکن، بدون پوشش گیاهی، بستر گل و لای، آب کدر، آفتابی و طبیعی جمع‌آوری شد. کولکس تیلری، یکی از ناقلین مهم بیماری‌های آربوویروسی در زیستگاه‌های موقت و طبیعی، آب‌های ساکن و بدون پوشش گیاهی، آب‌های کدر و آفتابی مشاهده گردید. در پیردالو و ابوگروا فقط کولکس پوسیلوس مشاهده شد. با بررسی زیستگاه‌های لاروی کولیسیده‌ها در شهرستان شوشتر، کولکس پوسیلوس به‌عنوان فراوان‌ترین گونه صید شده، از زیستگاه موقت (82/7 درصد)، آب‌های ساکن (73/6 درصد)، بستر گل ولای (100 درصد)، آب‌های کدر (78/6 درصد)، طبیعی (95 درصد) و آفتابی (82/7 درصد) بود. هم‌چنین فراوانی لاروهای صید شده در زیستگاه‌های موقت، در آب‌های ساکن، در نواحی دارای پوشش گیاهی و نیز در زیستگاه‌های دارای بسترگل ولای، آب‌های کدر و نواحی آفتابی بیش‌تر بود که این تفاوت‌ها از نظر آماری معنی‌دار بودند (0/0001>p).استنتاج: در این مطالعه کولکس پوسیلوس فراوان‌ترین گونه جمع‌آوری شده بود، در حالی‌که آنوفل استفنسی کم‌ترین فراوانی را در بین نمونه‌های صید شده داشت. بین فراوانی این گونه و نوع زیستگاه، جریان آب، پوشش گیاهی، کیفیت آب و وضعیت نور اختلاف معنی‌داری مشاهده گردید. با انجام مطالعات جامع‌تر در این زمینه و به‌ویژه در خصوص نقش احتمالی گونه‌های مختلف کولیسیده، می‌توان به رفع معضلات بهداشتی و پزشکی انسان و دامپزشکی در آینده کمک کرد.

funa study and larval habitats of culicidae in shushtar county, southwest iran

background and purpose: culicidae plays a crucial role in the spread of diseases like malaria and arboviral diseases such as japanese encephalitis, zika virus, chikungunya, dengue fever, yellow fever, and west nile fever. different mosquito species have different abundance and distribution due to a variety of factors, such as physicochemical factors, weather conditions, vegetation, and human activities. the characteristics of larval habitats are among the factors affecting the population, and diversity, and determining the preferred breeding places of the species. for this reason, a study was conducted to examine the species diversity of culicidae and their larval habitats in shushtar county.materials and methods: this cross-sectional study was conducted in shushtar county from the central, mian ab and shuaibiya districts, 2021. larvae were collected from the breeding places in the sampling areas including noormohammadi, konarpir, saheli, abu gerva, and pirdalu by using the dipping technique in spring and summer and kept in lactophenol solution. then, a microscopic slide was prepared from the samples using licidophor, which were identified with valid diagnostic keys. characteristics of larval habitat such as habitat type, water condition, vegetation, substrate type, water quality, and light condition were also recorded. to analyze the data and determine the relationship between the frequency and characteristics of larval habitats, spss version 16 software and a chi-square statistical test were used. qualitative variables were also reported as numbers (percentages). abundance and distribution maps of samples were prepared using arcgis software version 10.5.results: in this study, a total of 527 larvae were identified, including five species of anopheles stephensi, culex pusillus, and cx. sinaiticus, cx. theileri and, cx. perexiguus. anopheles stephensi with the lowest frequency (8.48%) was reported only from the saheli area. this species was collected from temporary, stationary, without vegetation, mud substrate, cloudy water, sunny, and natural habitats. culex theileri, one of the important vectors of arboviral diseases, was observed in temporary and natural habitats, stagnant waters without vegetation, and cloudy and sunny waters habitates. culex pusillus was the only species observed in pirdalo and abu gerva. by examining the larval habitats of culicidae in shushtar county, cx. pusillus was the most abundant collected species, from temporary habitat (82.7%), stagnant waters (73.6%), mud substrate (100%), turbid waters (78.6%), natural (95%), and sunny (82.7%). also, the abundance of collected larvae in temporary habitats, stagnant waters, in areas with vegetation, and mud substrate was high. besides, it was more abundant in turbid waters and sunny areas, and these differences were statistically significant (p<0.0001).conclusion: in this study, cx.pusillus was the most common species, while an. stephensi was the least common abundance among collected species. it was observed significant difference between this species and the type of habitat, water flow, vegetation, water quality, and light conditions. conducting more comprehensive studies in this field, especially regarding the possible role of different species of culicidae, helped to solve the health and medical problems of humans and veterinary medicine in the future.