عوامل موثر و راهکارهای مقابله با رکود علمی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران: یک مطالعه کیفی

سابقه و هدف: در دانشگاه‌ها موضوع جذب و نگهداشت اعضای هیات علمی از اهمیت بالایی برخوردار است. چنان‌چه این امر به هر دلیلی میسر نگردد، می‌تواند منجر به رکود علمی اعضای هیات علمی و افت انگیزه در مسیر شغلی و وقفه در اجرای وظایف هفتگانه آنان گردد. با توجه به اهمیت پیشرفت اعضای هیات علمی به عنوان نخبگان آموزشی و پژوهشی کشور و نقش بسزای آن‌ها در تربیت نیروی انسانی ماهر به‌خصوص نقش اعضای هیات علمی وزارت بهداشت درمانی و آموزش پزشکی در تربیت دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پزشکی که با سلامت عمومی جامعه در ارتباط هستند لذا پرداختن به دلایل رکود علمی و یافتن راه حل برای جلوگیری از آن ضروری است. این مطالعه کیفی با هدف بررسی عوامل موثر بر رکود علمی و راهکارها از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، انجام پذیرفت.مواد و روش‌ها: این مطالعه با هدف کاربردی، و به شیوه کیفی از نوع تحلیل محتوای قراردادی از دی ماه 1401 الی آذر 1402 انجام شده است. در این پژوهش با توجه به ماهیت پژوهش کیفی به‌منظور تبیین ادراک، نگرش‌ها و رفتارهای مشارکت‌کنندگان، از روش نمونه‌گیری هدفمند با حداکثر تنوع و هم‌چنین نمونه‌گیری به روش گلوله‌ برفی استفاده شد چرا که هدف، انتخاب مشارکت‌کنندگانی بود که منبع غنی از اطلاعات بوده و به محقق جهت درک بهتر مفهوم رکود علمی کمک نمود. مشارکت کنندگان، اعضای هیات علمی بودند که حداقل 10 سال عضو هیات علمی بوده اند. علاوه بر انجام مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته، اسناد بالادستی و نتایج مطالعات مشابه نیز مورد بررسی قرار گرفت.یافته‌ها: درمجموع 3 مضمون اصلی، 18 مقوله و 118 کد به شرح پیش‌رو استخراج شد، مضمون رکود علمی شامل47 کد و 6 مقوله با عناوین عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل روانشناختی، عوامل مهارتی، عوامل شغلی و عوامل پژوهشی مضمون چالش‌های مسیر ارتقا شامل 33 کد و 6 مقوله با عناوین چالش‌های آئین نامه ارتقا، چالش‌های مربوط به فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، اجرایی و چالش‌های بررسی پرونده‌های ارتقای مرتبه علمی و مضمون راهکارهای پیشگیری از رکود علمی شامل 38 کد و 6 مقوله با عناوین راهکارهای پیشگیری مرتبط با آئین‌نامه ارتقا، فعالیت‌های فرهنگی، فعالیت‌های آموزشی، فعالیت‌های پژوهشی، فعالیت‌های اجرایی و بررسی پرونده‌های ارتقای مرتبه علمی می‌باشد.استنتاج: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، محققان علل رکود علمی را شناسایی نمودند؛ همچنین آنان بر این باورند که بازنگری در آئین نامه ارتقا مهم‌ترین راهکار پیشگیری از رکود علمی می‌باشد. آن‌ها بیان داشتند در بازنگری آئین‌نامه می‌توان، علاوه بر شاخص‌های کمی در هر یک از عوامل امتیازی ارتقا به کیفیت آن‌ها نیز پرداخته شود. در مبحث آموزش، کیفیت و نوآوری آموزش در نظر گرفته شود. در بخش پژوهش، به کاربردی بودن پژوهش‌ها توجه شود. آنان معتقد بودند رکود علمی قابل پیشگیری است و می‌توان از طریق اقدامات گسترده‌تر بهره‌وری علمی و سیستم‌های پاداش که پروژه‌های نوآورانه و اکتشافی را تشویق می‌کنند، با آن مقابله کرد. در بخش اجرایی، کیفیت انجام کار و تغییر و تحولات مفید در حین فعالیت اجرایی ملاک قرارگیرد. در فعالیت فرهنگی، به انجام فعالیت‌های اجتماعی و با کیفیت توجه شود؛ هم‌چنین آن‌ها روند سریع‌تر پرونده‌های ارتقا و وجود نیروی انسانی زبده در رسیدگی به مشکلات احتمالی را مطرح نمودند. آن‌ها بیان داشتند با رویکرد تفویض اختیار به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و بازنگری آئین نامه‌های ترفیع و ارتقا می‌توان با عوامل ایجاد رکود علمی مقابله کرد و به سوی دانشگاه پاسخگو گام برداشت.

effective factors and strategies to deal with scientific stagnation from the perspective of mazandaran university of medical sciences faculty members: a qualitative study

background and purpose: in universities, the issue of attracting and retaining faculty members is of great importance. if this is not possible for any reason, it can lead to the academic stagnation of academic staff members the loss of motivation in their career path, and interruption in the implementation of their seven duties. considering the importance of the advancement of academic staff members as educational and research elites of the country and their significant role in training skilled human resources, especially the role of academic staff members of the ministry of health and medical education in training graduates of medical sciences that are related to the general health of the society, are related, this study was carried out to identify, diagnosing the factors and ways to prevent their scientific stagnation.materials and methods: this study was conducted with a qualitative method from january to december 2023. in this research, according to the nature of qualitative research, to explain the perceptions, attitudes, and behaviors of the participants, the purposeful sampling method with maximum diversity was used, as well as the snowball sampling method because the goal was to select participants, which was a rich source of information and helped the researcher to better understand the concept of scientific stagnation. the participants were faculty members who had been faculty members for at least 10 years. in addition to conducting in-depth and semi-structured interviews, upstream documents and the results of similar studies were also examined.results: in total, 3 themes, 18 categories, and 118 codes were extracted as follows: the main themes of this study are the causes of scientific stagnation, the challenges of the advancement path, and the strategies to prevent scientific stagnation. the theme of scientific stagnation includes 47 codes and 6 categories (individual, organizational, psychological, skill, job, and research factors). the content of the challenges of the promotion path, including 33 codes and 6 categories (the challenges of the path of the promotion regulations, challenges in cultural, educational, research, executive activities, and challenges of examining cases for promotion of scientific rank). the content of the solutions to prevent scientific stagnation includes 38 codes and 6 categories (the solution to prevent scientific stagnation in connection with the regulation of promotion, cultural, educational, research, executive activities, and the review of files for the promotion of scientific rank.)conclusion: based on the results of the present study, the researchers identified the causes of scientific stagnation; also, they believe that revising the promotion regulations is the most important way to prevent scientific stagnation. they stated that in the revision of the bylaws, in addition to the quantitative indicators, in each of the scoring factors, their quality can also be addressed. in terms of education, the quality and innovation of education should be considered. in the research section, pay attention to the applicability of the research. they believed that scientific stagnation is preventable and can be countered through broader scientific productivity measures and reward systems that encourage innovative and exploratory projects. in the executive department, the quality of work and useful changes and developments during the executive activity should be the criteria. in cultural activities, pay attention to social and quality activities; also, they brought up the faster process of promotion cases and the existence of elite human resources to handle possible problems. they stated that with the approach of delegating authority to the country’s medical sciences universities and revising the promotion and promotion bylaws, it is possible to deal with the factors causing scientific stagnation and take a step towards a responsive university.