تاثیر آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتار خودمراقبتی و شاخص های متابولیک بیماران دیابتیک تیپ دو: یک مطالعه کارآزمایی بالینی

 سابقه و هدف: آموزش به بیمار بخش مهمی از فرایند درمان بیماری است. مدل‌های آموزشی مانند مدل اعتقاد بهداشتی (hbm) بر انگیزه افراد تاکید دارند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر این روش آموزشی بر عملکرد خودمراقبتی و شاخص‌های متابولیک در بیماران دیابتیک تیپ دو، طراحی و اجرا شد.مواد و روش‌ها: در این کارآزمایی بالینی، 80 بیمار دیابتی تیپ دو، به‌صورت تصادفی به دو گروه 40 نفری مداخله و کنترل (مراقبت روتین) تخصیص یافتند. درگروه مداخله در چهار جلسه 90 دقیقه‌ای به شیوه سخنرانی و پرسش و پاسخ با رویکرد مدل اعتقاد بهداشتی، مطالب شناخت دیابت و باورها، سبک زندگی و خودمراقبتی آموزش داده شد. در همه نمونه‌ها، قبل و چهارماه پس از مداخله، اندازه‌گیری قندخون ناشتا (fbs)، میانگین قندخون سه ماهه (hba1c)، لیپوپروتئین‌ها (ldl holesterol)، فشارخون و نیز تکمیل پرسشنامه‌های سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی و رفتارهای خودمراقبتی انجام شد. داده‌های مطالعه با نرم‌افزار spss23 و آزمون تحلیل کوواریانس در سطح معناداری 5 درصد آنالیز شدند.یافته‌ها: میزان افزایش نمره سازه‌های آگاهی (0/01=p)، عملکرد (0/01=p) و خودکارآمدی (0/04=p) و میزان کاهش نمره‌سازه موانع درک شده (0/02=p) در گروه مداخله نسبت به گروه کنترل بیش‌تربود. دو گروه از نظر شدت تغییرات fbs، ldl و فشارخون مشابه بودند، اما تفاوت معنی‌داری از نظر شدت تغییر (p=0.04)hba1c داشتند.استنتاج: آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشت بر ارتقای رفتارهای خودمراقبتی و کنترل عوارض متابولیک در بیماران دیابیتیک موثر به نظر می‌رسد. طراحی و اجرای مطالعات مشابه با بازه زمانی طولانی‌تر و حجم نمونه بیش‌تر و نیز برای سایر بیماری‌های مزمن مانند پر فشاری خون و بیماری‌های مزمن قلبی پیشنهاد می‌شود.

effect of education based on health belief model on self-care behavior and metabolic indices in patients with type 2 diabetes: a clinical research trial

 background and purpose: patient education is an important part of treatment process. educational models such as health belief model (hbm) emphasize on people’s motivation. the aim of this study was to investigate the effect of this educational method on self-care performance and metabolic indicators in patients with type 2 diabetes.materials and methods: in this clinical trial, type 2 diabetic patients were randomly assigned into an intervention group (n=40) and a control group (n=40) (routine care). in intervention group, diabetes knowledge and health beliefs about diabetes, lifestyle, and self-care were taught through lectures and question/answer forum based on health belief model for 90-minute in four sessions. in all samples, fasting blood sugar, hba1c, lipoproteins, and blood pressure were measured before and four months after the intervention. also, health belief model constructs and self-care behavior scale were completed. data were analyzed in spss v23 using analysis of covariance (ancova).results: compared to the control group, in intervention group, the scores for knowledge (p=0.01), performance (p= 0.01), and self-efficacy (p= 0.04) increased significantly and the score for perceived barriers decreased significantly (p= 0.02). changes in fbs, ldl, and blood pressure were similar between the two groups, but a significant difference was seen in changes in hba1c (p= 0.04).conclusion: education based on health belief model seems to be effective in promoting self-care behaviors and control of metabolic complications in diabetic patients, so the model is suggested to be applied also in larger populations and long term studies in other patients such as those with hypertension and cardiovascular disease.