پیش بینی احتمال حضور فلبوتوموس پاپاتاسی در استان خوزستان: تلفیق فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی

سابقه و هدف: استان خوزستان یکی از کانون‌های آندمیک لیشمانیوز جلدی روستایی با عامل لیشمانیا ماژور و ناقل اصلی آن، پشه خاکی فلبوتوموس پاپاتاسی می‌باشد. هدف این مطالعه پیش‌بینی احتمال حضور فلبوتوموس پاپاتاسی به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در این استان بود. مواد و روش‌ها: جهت تعیین پراکندگی گونه فلبوتوموس پاپاتاسی در دو فصل بهار و تابستان در سال 1397 از پنج شهرستان ایذه، ماهشهر، اهواز، دشت آزادگان و اندیمشک با استفاده از تله چسبان، پشه خاکی‌ها جمع‌آوری شدند. شش معیار میانگین دمای سالیانه، میانگین بارندگی سالیانه، میانگین رطوبت نسبی سالیانه، کاربری اراضی، بافت خاک و ارتفاع انتخاب شدند. نقشه‌های معیارها در نرم‌افزار arcgis 10.5 تهیه شد. وزن معیارها و زیرمعیارها با استفاده از نرم‌افزار expert choice 11 تعیین گردید. نقشه نهایی احتمال وجود ناقل از ترکیب نقشه‌های وزن داده شده و تاثیر دادن وزن معیارها در آن به‌دست آمد. یافته‌ها: در این مطالعه 13 گونه پشه خاکی از دو جنس فلبوتوموس و سرژنتومیا صید شد. فراوانی فلبوتوموس پاپاتاسی از نمونه‌های صید شده در شهرستان‌های ایذه، دشت آزادگان، ماهشهر، اندیمشک و اهواز به‌ترتیب 55 درصد، 72 درصد، 69.4 درصد، 3 درصد و 66.5 درصد بود. براساس آنالیز جداول ماتریسی، به ترتیب معیار میانگین دمای سالیانه (0.406)، میانگین رطوبت نسبی سالیانه (0.233) و میانگین بارندگی سالیانه (0.156) بیش‌ترین وزن و اهمیت را در حضور ناقل داشتند. استنتاج: یافته‌های این مطالعه اطلاعات مفیدی را در مورد تعیین پراکندگی این گونه در اختیار مسئولین بهداشتی قرار می‌دهد، تا در زمان شیوع بیماری براساس امکانات و بودجه اقدام کنند.

predicting the probability of phlebotomus papatasi presence in khuzestan province: combining hierarchical analysis process and geographic information system

 background and purpose: khuzestan province in iran is one of the endemic foci of zoonotic cutaneous leishmaniasis (zcl) caused by leishmania major and phlebotomus papatasi as the main vector. the aim of this study was to predict the probability of presence of ph. papatasi in this province using hierarchical analysis process (ahp) and geographic information system (gis).materials and methods: in order to determine the distribution of ph. papatasi, sand flies were collected in five counties, including izeh, mahshahr, ahvaz, dasht-e-azadegan, and andimeshk by sticky paper traps in spring and summer, 2018. six criteria, including average annual temperature, average annual rainfall, average annual relative humidity, land use, soil texture, and elevation were selected. maps of criteria were prepared in arcgis 10.5 software. the weights of the criteria and sub-criteria were determined using expert choice 11. then, the final map of the probability of vector presence was prepared by combination of weighted maps and including the weight of the criteria.results: in this study, 13 species of sand flies of two genera, phlebotomus and sergentomyia, were collected. the abundance of ph. papatasi from samples collected in izeh, dasht-e-azadegan, mahshahr, andimeshk, and ahvaz was 55%, 72%, 69.4%, 3%, and 66.5%, respectively. based on the analysis of matrix tables, average annual temperature (0.406), average annual relative humidity (0.233), and average annual rainfall (0.156) had the highest weight in probability of the vector presence, respectively.conclusion: this study provides useful information for health authorities in determining the distribution of ph. papatasi to act properly based on facilities and budget in case of outbreak.